Dusun Bonggi

                                Credit gambar: abdnaddin.blogspot.com

Suku Kaum Bonggi: Penduduk Asli Pulau Banggi, Sabah

1. Pengenalan

Suku Bonggi merupakan salah satu suku kaum asli di Sabah yang tergolong dalam kumpulan etnik pribumi. Mereka merupakan penduduk asal Pulau Banggi, iaitu pulau terbesar di Malaysia, yang terletak di utara Sabah berdekatan dengan daerah Kudat.

Orang Bonggi mempunyai budaya, bahasa, dan cara hidup yang unik dan masih mengekalkan adat tradisional mereka walaupun mengalami perubahan akibat pemodenan.

2. Sejarah dan Asal-usul

Suku Bonggi dipercayai berasal daripada kumpulan Austronesia, yang telah menetap di Pulau Banggi sejak ratusan tahun dahulu. Mereka merupakan antara komuniti terawal di Sabah, yang menjalani kehidupan sebagai nelayan, pemburu, dan petani.

Dahulu, mereka hidup secara berpindah-randah (nomad) sebelum menetap secara tetap di beberapa kawasan sekitar Pulau Banggi.

3. Penempatan dan Kawasan Utama

Walaupun majoriti suku Bonggi menetap di Pulau Banggi, Kudat, terdapat juga sebahagian kecil mereka yang berpindah dan menetap di kawasan lain di Sabah seperti:

• Kudat (kawasan daratan berdekatan Pulau Banggi)
• Pitas
• Kota Marudu

Di Pulau Banggi, kampung utama masyarakat Bonggi termasuk:

• Kg. Palak
• Kg. Lok Tohok
• Kg. Rahmat
• Kg. Batu Layar
• Kg. Limbuak Darat

Mereka kebiasaannya menetap di kawasan berhampiran pantai dan hutan, kerana sumber ekonomi utama mereka berkait rapat dengan laut dan pertanian.

4. Bahasa dan Dialek

Orang Bonggi bertutur dalam Bahasa Bonggi, yang tergolong dalam keluarga bahasa Austronesia dan mempunyai beberapa persamaan dengan bahasa Kadazan-Dusun dan Murut.

Namun, bahasa Bonggi semakin terancam kerana ramai generasi muda kini lebih banyak menggunakan Bahasa Melayu Sabah sebagai bahasa harian mereka.

5. Budaya dan Adat Resam

a) Kehidupan Harian

Masyarakat Bonggi dahulunya hidup secara nomad, tetapi kini kebanyakan mereka menetap di kampung tetap. Aktiviti utama mereka termasuk:

• Menangkap ikan
• Bercucuk tanam (ubi kayu, kelapa, padi huma)
• Memungut hasil hutan

Mereka juga terkenal dengan kemahiran membuat perahu tradisional dan menggunakan jala atau perangkap ikan buatan sendiri.

b) Pakaian Tradisional

Pakaian tradisional mereka kebanyakannya diperbuat daripada bahan semula jadi seperti kulit kayu dan daun palma. Namun, pakaian tradisional ini kini jarang dipakai kecuali dalam acara kebudayaan.

c) Kepercayaan dan Agama

• Sebelum kedatangan Islam dan Kristian, suku Bonggi mengamalkan animisme, iaitu kepercayaan kepada roh nenek moyang dan alam semula jadi.
• Kini, sebahagian besar masyarakat Bonggi telah memeluk Islam atau Kristian, tetapi masih terdapat sebilangan kecil yang mengekalkan kepercayaan tradisional.

Dalam adat lama mereka, upacara keagamaan dan penyembuhan sering dilakukan oleh bomoh atau dukun, yang dikenali sebagai penjaga adat dan warisan suku Bonggi.

d) Muzik dan Tarian Tradisional

Orang Bonggi mempunyai muzik tradisional yang menggunakan alat seperti gong dan kulintangan. Mereka juga mempunyai beberapa tarian tradisional yang dipersembahkan dalam majlis kebudayaan dan perayaan.

6. Ekonomi dan Pekerjaan

Secara tradisional, masyarakat Bonggi bergantung kepada sektor perikanan, pertanian, dan hasil hutan. Namun, dengan perubahan zaman, ramai yang telah beralih kepada pekerjaan lain seperti:

• Penternakan (ayam, kambing)
• Pekerjaan dalam sektor perladangan
• Perdagangan kecil-kecilan

Namun, mereka masih menghadapi cabaran dari segi pembangunan dan kemajuan ekonomi kerana kawasan mereka masih agak terpencil.

7. Cabaran dan Masa Depan

Walaupun suku Bonggi mempunyai budaya yang kaya, mereka berdepan dengan pelbagai cabaran seperti:

• Bahasa yang semakin terancam akibat pengaruh Bahasa Melayu Sabah
• Kehidupan ekonomi yang masih bergantung kepada cara tradisional
• Kurangnya infrastruktur moden di Pulau Banggi, menyebabkan kesukaran mendapatkan pendidikan dan kemudahan kesihatan yang baik

Namun, terdapat usaha daripada kerajaan dan badan bukan kerajaan (NGO) untuk membantu meningkatkan taraf hidup masyarakat Bonggi dengan memberikan pendidikan, peluang pekerjaan, dan pembangunan infrastruktur di Pulau Banggi.

Kesimpulan

Suku Bonggi adalah salah satu suku kaum asli Sabah yang unik, dengan budaya, bahasa, dan cara hidup tersendiri. Walaupun berdepan cabaran akibat pemodenan, mereka masih berusaha mengekalkan identiti dan warisan nenek moyang mereka.

Dengan sokongan pembangunan dan pemeliharaan budaya, suku Bonggi akan terus menjadi bahagian penting dalam kepelbagaian etnik dan warisan Sabah.