Iranun

Kaum Iranun: Sejarah, Penempatan, dan Bahasa

Kaum Iranun atau Illanun merupakan salah satu kumpulan bumiputera di Sabah. Perkataan "Iranun" dalam bahasa Melayu bermaksud "berkasih-kasihan", yang merujuk kepada sistem hubungan sosial erat yang mengutamakan persaudaraan, kerjasama, dan gotong-royong dalam kalangan masyarakat mereka.

Sejarah dan Kebolehan di Lautan

Kaum Iranun terkenal dengan kehebatan mereka di lautan. Pada zaman dahulu, mereka pernah menjadi musuh utama Syarikat Borneo Utara, yang merupakan pedagang British. Mereka juga pernah menjajah beberapa kawasan di Sabah. Disebabkan keberanian mereka menumpaskan kapal-kapal dagang yang lengkap dengan senjata meriam dan senapang, ramai dalam kalangan mereka diberikan gelaran "Datu" sebagai tanda penghormatan.

Serangan terhadap kapal-kapal dagang bukan semata-mata bertujuan untuk merompak, tetapi lebih kepada usaha merampas kembali hak mereka yang telah dirampas oleh penjajah Barat. Kaum Iranun juga dikenali kerana kehebatan mereka dalam seni mempertahankan diri, yang diwarisi turun-temurun bagi mempertahankan hak dan tanah air mereka.

Penempatan Kaum Iranun di Sabah

Secara tradisional, kaum Iranun menetap di kawasan pesisir pantai, namun sebahagian daripada mereka kini menetap di pekan dan daerah pedalaman.

Antara kawasan utama penempatan mereka ialah:

• Kota Belud: Kampung Pantai Emas, Kaguraan, Kota Peladok, Tamau, Marabau, Payas-Payas, Marampayan, Kota Bongan, dan lain-lain.
• Lahad Datu, Kudat, dan Kota Kinabalu.

Bahasa dan Dialek Iranun

Kaum Iranun mempunyai bahasa tersendiri yang dikenali sebagai "Basa Iranun", yang tergolong dalam kumpulan bahasa Hesperonesia dan dikategorikan sebagai bahasa Austronesia (Encyclopedia of World Culture, 1993: 101).

Satu keunikan bahasa Iranun ialah perbezaan dialek antara satu kawasan dengan kawasan lain. Sebagai contoh:

• Dialek Kaguraan dan Dialek Marampayan.
• Dialek Iranun di Tungku, Lahad Datu (Pantai Timur Sabah) berbeza dengan dialek Iranun di Pantai Barat Sabah (Datu Bandira Datu Alang, 1992: 73-74).

Walaupun terdapat perbezaan dalam dialek dan loghat, masyarakat Iranun masih dapat berkomunikasi dan memahami antara satu sama lain dengan baik. Dialek Marampayan dianggap sebagai bahasa Iranun baku dan digunakan secara meluas dalam kalangan penutur bahasa Iranun di Sabah.