20 Tempat Menarik di Kota Belud yang Wajib Anda Kunjungi!

20 Tempat Menarik di Kota Belud yang Wajib Anda Kunjungi!

Kota Belud, yang terletak di pantai barat Sabah, merupakan destinasi pelancongan yang kaya dengan keindahan semula jadi, budaya tempatan, dan aktiviti menarik. Dikenali sebagai "Kota Koboi Sabah," daerah ini menawarkan pelbagai tarikan yang pasti memukau setiap pengunjung. Berikut adalah 20 tempat menarik yang wajib anda lawati di Kota Belud:

1. Tamu Kota Belud

Tamu Kota Belud adalah pasar mingguan yang terkenal dengan jualan hasil pertanian, makanan tempatan, kraftangan, dan budaya masyarakat Bajau, Dusun, dan Iranun.

2. Pantai Rang Bulan

Pantai Rang Bulan menawarkan pasir putih yang bersih dan air laut yang jernih, menjadikannya destinasi yang sesuai untuk berehat dan menikmati pemandangan matahari terbenam.

3. Pulau Mantanani

Terkenal dengan pantai yang menakjubkan dan air laut yang biru jernih, Pulau Mantanani adalah syurga bagi pencinta aktiviti snorkeling dan menyelam.

4. Bukit Bongol

Destinasi mendaki yang popular di Kota Belud, Bukit Bongol menawarkan pemandangan 360 darjah yang menakjubkan termasuk Gunung Kinabalu dan Laut China Selatan.

5. Kampung Siasai

Kampung ini terkenal dengan komuniti Bajau yang masih mengamalkan budaya dan tradisi berkuda, sesuai untuk pencinta fotografi dan pengalaman budaya unik.

6. Taman Tun Said

Taman rekreasi ini menawarkan suasana hijau yang damai dan sesuai untuk berkelah serta bersantai bersama keluarga.

7. Tegudon Tourism Village

Kampung pelancongan ini terkenal dengan pemandangan sawah padi yang indah, aktiviti berkhemah, serta pemandangan Gunung Kinabalu yang memukau.

8. Sungai Kadamaian

Sungai ini sesuai untuk aktiviti arung jeram (white water rafting) yang mencabar dan menyeronokkan.

9. Pantai Nanamun

Selain keindahan pantainya, Pantai Nanamun terkenal dengan aktiviti melihat kelip-kelip pada waktu malam yang sangat mempesonakan.

10. Kawa Kawa River Cruise

Salah satu tarikan utama di Kota Belud, pelancong boleh menaiki bot menyusuri sungai untuk melihat hidupan liar seperti monyet proboscis dan burung eksotik.

11. Pulau Pandan

Pulau kecil yang terletak berdekatan Kota Belud ini adalah destinasi yang menarik untuk snorkeling dan berehat di pantai yang tenang.

12. Eko Pelancongan Kpg Tambulion

Sebuah kampung yang menawarkan pengalaman pelancongan eko dengan aktiviti seperti menanam padi, menangkap ikan secara tradisional, dan berkhemah.

13. Ladang Lebah Kelulut

Salah satu tempat menarik untuk belajar tentang lebah kelulut dan menikmati madu asli yang kaya dengan khasiat.

14. Gua Kelawar

Gua ini menyimpan pelbagai formasi batu kapur yang unik serta habitat kelawar yang menarik untuk diterokai.

15. Gunung Nungkok

Sebuah destinasi pendakian yang menawarkan cabaran kepada pendaki serta pemandangan luar biasa di puncaknya.

16. Rumpun Bajau Sama Kota Belud

Sebuah kampung budaya yang mempamerkan kehidupan tradisional masyarakat Bajau Sama dengan tarikan seperti rumah tradisional dan persembahan kebudayaan.

17. Pantai Emas

Pantai yang masih kurang diterokai ini menawarkan pasir keemasan yang bersih dan air laut yang jernih, sesuai untuk aktiviti riadah dan perkhemahan.

18. Kampung Melangkap

Sebuah kampung berdekatan sungai yang terkenal dengan pemandangan Gunung Kinabalu yang jelas dan suasana yang tenang, sesuai untuk aktiviti berkhemah dan berenang.

19. Air Terjun Wasai

Air terjun tersembunyi yang menjadi destinasi kegemaran bagi pencinta alam dan mereka yang ingin bersantai dalam suasana semula jadi.

20. Kampung Sayap

Lokasi yang menarik untuk pencinta alam dengan air terjun yang menenangkan dan laluan mendaki yang membawa anda ke pemandangan indah.

Kesimpulan

Kota Belud adalah destinasi yang kaya dengan keindahan alam, budaya yang unik, dan pelbagai aktiviti menarik. Jika anda bercadang untuk menerokai keindahan Sabah, pastikan Kota Belud berada dalam senarai perjalanan anda!

7 Tempat Menarik di Sipitang yang Wajib Anda Kunjungi!

7 Tempat Menarik di Sipitang yang Wajib Anda Kunjungi!

Sipitang, sebuah daerah yang terletak di barat daya Sabah, Malaysia, merupakan destinasi yang kaya dengan keindahan alam semula jadi, budaya tradisional, dan pembangunan yang pesat. Bagi sesiapa yang ingin meneroka kawasan ini, berikut adalah beberapa tempat menarik yang wajib dikunjungi:

1. Esplanade Sipitang

Esplanade Sipitang adalah lokasi yang terkenal dalam kalangan penduduk tempatan dan pelancong untuk bersantai. Dengan pemandangan laut yang menakjubkan dan suasana santai, ia adalah tempat terbaik untuk menikmati matahari terbenam. Kawasan ini juga sering menjadi lokasi acara kebudayaan dan festival tempatan.

2. Pantai Merintaman

Pantai Merintaman menawarkan suasana yang tenang dengan pasir putih yang bersih dan air laut yang jernih. Pantai ini menjadi pilihan popular bagi mereka yang ingin berehat, berkelah bersama keluarga, atau menikmati aktiviti memancing. Pemandangan di sini sangat sesuai untuk pencinta fotografi.

3. Medan Gasing Sipitang

Medan Gasing merupakan lokasi utama bagi acara tahunan Gata Sipitang, iaitu pesta yang menampilkan permainan gasing tradisional dan tamu besar (pasar tradisional). Pelawat berpeluang melihat kehebatan pemain gasing profesional serta membeli pelbagai barangan tempatan.

4. Taman Rekreasi Sipitang

Bagi mereka yang gemar aktiviti santai, Taman Rekreasi Sipitang adalah pilihan yang tepat. Dengan kehijauan pokok dan udara segar, taman ini sesuai untuk berkelah, berjoging, atau sekadar menikmati pemandangan alam.

5. Long Pasia

Long Pasia adalah destinasi istimewa bagi pencinta alam dan budaya. Perkampungan ini dihuni oleh masyarakat Lundayeh dan terkenal dengan budaya tradisional yang unik serta keindahan alam sekitar, termasuk air terjun, gua batu kapur, dan hutan tropika yang subur.

6. Kompleks Perindustrian Minyak dan Gas Sabah (SOGIP)

Selain tarikan pelancongan semula jadi dan budaya, Sipitang juga dikenali sebagai pusat industri minyak dan gas. SOGIP merupakan salah satu kompleks perindustrian utama di Malaysia Timur yang menyumbang kepada pertumbuhan ekonomi tempatan.

7. Tempat Makan Menarik

Tidak lengkap perjalanan ke Sipitang tanpa mencuba hidangan tempatan. Medan Selera Sipitang menawarkan pelbagai jenis makanan laut segar dan hidangan tempatan yang lazat. Kedai Kopi Molut Sipitang pula terkenal dengan kopi asli yang harum dan menyegarkan.

Kesimpulan

Sipitang adalah destinasi yang sesuai untuk pelancong yang ingin menikmati keindahan alam, merasai budaya tempatan, dan melihat perkembangan ekonomi yang pesat. Dengan pelbagai tarikan menarik, daerah ini pasti akan memberikan pengalaman yang tidak dapat dilupakan.

Jadi, jika anda merancang untuk bercuti di Sabah, pastikan Sipitang berada dalam senarai destinasi anda!

Haji Mohd. Razalee Goroh

TOKOH Kota Belud

Haji Mohd. Razalee Goroh merupakan seorang tokoh penting dari Kota Belud, Sabah, yang telah memberikan sumbangan besar dalam mendokumentasikan dan memelihara adat istiadat masyarakat Dusun/Kadazan di kawasan tersebut. Beliau telah menghasilkan beberapa karya penting, antaranya:

• "Titian Adat Istiadat Kaum Dusun/Kadazan Kota Belud" (1982): Buku ini diterbitkan oleh Muzium Sabah dan memberikan pandangan mendalam mengenai adat dan budaya masyarakat Dusun/Kadazan di Kota Belud. 

• "Sepintas Lalu Mengenai Adat-Istiadat Dusun/Kadazan, Kota Belud" (1986): Karya ini berfungsi sebagai panduan ringkas mengenai adat-istiadat suku Dusun/Kadazan di daerah tersebut. 

Melalui penulisan dan penyelidikannya, Haji Mohd. Razalee Goroh telah memainkan peranan penting dalam memastikan warisan budaya dan adat istiadat masyarakat Dusun/Kadazan di Kota Belud terus dipelihara dan diwariskan kepada generasi akan datang.

Haji Mohd. Razali Goroh: Tokoh Budaya dan Adat Istiadat Dusun/Kadazan Kota Belud

Haji Mohd. Razali Goroh merupakan seorang tokoh penting dari Kota Belud, Sabah, yang memainkan peranan utama dalam mendokumentasikan, memelihara, dan menyebarkan adat istiadat serta budaya masyarakat Dusun/Kadazan. Beliau dikenali kerana usahanya dalam memastikan warisan budaya etnik di daerahnya terus terpelihara dan dapat diwariskan kepada generasi akan datang.

---

Sumbangan dan Karya Penulisan

Beliau banyak terlibat dalam kajian dan penulisan mengenai adat serta budaya suku kaum Dusun/Kadazan di Kota Belud. Antara karya penting yang beliau hasilkan termasuk:

1. Titian Adat Istiadat Kaum Dusun/Kadazan Kota Belud (1982)

• Diterbitkan oleh Muzium Sabah, buku ini menjadi rujukan utama mengenai adat perkahwinan, sistem sosial, dan kepercayaan tradisional masyarakat Dusun/Kadazan di Kota Belud.
• Ia mengandungi penerangan mengenai peranan ketua adat, ritual sebelum dan selepas perkahwinan, serta kepercayaan masyarakat terhadap roh dan alam ghaib.
• Buku ini membantu dalam pendokumentasian adat lisan yang diwarisi secara turun-temurun, bagi memastikan generasi muda tidak melupakan warisan budaya mereka.

📖 Rujukan Buku: Titian Adat Istiadat Kaum Dusun/Kadazan Kota Belud

2. Sepintas Lalu Mengenai Adat-Istiadat Dusun/Kadazan, Kota Belud (1986)

• Buku ini memberikan gambaran ringkas tetapi menyeluruh mengenai sistem adat dan budaya suku kaum Dusun/Kadazan, dengan fokus kepada Kota Belud.
• Ia menjadi panduan bagi masyarakat moden yang ingin memahami dan mengekalkan tradisi nenek moyang mereka.
• Buku ini juga digunakan dalam pelbagai kajian antropologi dan etnografi yang berkaitan dengan masyarakat pribumi di Sabah.

📖 Rujukan Buku: Sepintas Lalu Mengenai Adat-Istiadat Dusun/Kadazan, Kota Belud

---

Peranan dalam Pemeliharaan Budaya dan Adat

Haji Mohd. Razali Goroh bukan sahaja seorang penulis tetapi juga seorang pemimpin budaya yang aktif dalam menyebarkan pengetahuan mengenai adat resam Dusun/Kadazan.

1. Mendokumentasikan Adat Perkahwinan

Beliau telah mendokumentasikan adat perkahwinan tradisional yang melibatkan proses seperti:

• Miontong (merisik)
• Monumo'ong (meminang)
• Mitabang (perbincangan mas kahwin)
• Momuhab (majlis perkahwinan)

Kajian beliau membantu mengelakkan kepupusan adat ini di kalangan generasi muda.

2. Memelihara Ritual dan Kepercayaan Tradisional

Haji Mohd. Razali Goroh juga menekankan kepentingan ritual dalam kehidupan masyarakat Dusun/Kadazan, seperti:

• Moginakan (majlis kesyukuran)
• Momolelud (doa bagi meminta hasil pertanian yang baik)
• Monumbui (upacara berkaitan roh nenek moyang)

Usaha beliau memastikan upacara ini terus dipraktikkan dalam bentuk yang sesuai dengan peredaran zaman.

3. Mengangkat Kepentingan Ketua Adat (Bobolian)

Beliau turut memperkenalkan peranan Bobolian, iaitu ketua adat dalam masyarakat Dusun/Kadazan yang bertanggungjawab dalam:

• Menjalankan upacara tradisional
• Menjadi perantara antara manusia dan roh
• Menyelesaikan perselisihan mengikut hukum adat

Hasil kajiannya mengiktiraf peranan Bobolian sebagai penjaga adat yang penting dalam komuniti Dusun/Kadazan.

Kesimpulan

Haji Mohd. Razali Goroh merupakan seorang tokoh yang sangat berjasa dalam memelihara dan mendokumentasikan adat resam serta budaya masyarakat Dusun/Kadazan di Kota Belud. Melalui penulisan dan kajian beliau, adat istiadat masyarakat ini dapat terus dihargai dan dipelajari oleh generasi akan datang.

📌 Sumbangan Utama Beliau:
✔️ Menghasilkan buku panduan adat Dusun/Kadazan
✔️ Mendokumentasikan adat perkahwinan, kepercayaan, dan ritual
✔️ Memelihara peranan Bobolian dalam komuniti
✔️ Menjadi rujukan utama bagi kajian budaya di Sabah

Beliau telah memainkan peranan besar dalam memastikan adat dan budaya Dusun/Kadazan tidak lenyap ditelan zaman. 📚🎭

Rujukan:

https://books.google.com.my/books/about/TITIAN_ADAT_ISTIADAT_KAUM_DUSUN_KADAZAN.html?id=LWlCrgEACAAJ&redir_esc=y

https://openlibrary.org/works/OL4761462W/Sepintas_lalu_mengenai_adat-istiadat_Dusun_Kadazan_Kota_Belud?edition=

Sonsogon

Suku Sonsogon: Asal-Usul, Budaya, dan Gaya Hidup

Asal-Usul dan Penempatan
Suku Sonsogon merupakan salah satu suku kecil dalam rumpun Kadazandusun yang menetap di pedalaman Sabah, khususnya di daerah Pitas dan kawasan sekitar Sungai Bengkoka. Mereka adalah sebahagian daripada masyarakat Dusun yang masih mengekalkan cara hidup tradisional mereka, termasuk dalam bidang pertanian dan kepercayaan spiritual.

🌾 Kehidupan Tradisional

Masyarakat Sonsogon secara tradisional bergantung kepada pertanian sara diri, memburu, dan menangkap ikan. Mereka menanam padi huma, ubi kayu, serta buah-buahan. Selain itu, mereka juga mahir dalam penghasilan kraftangan seperti anyaman tikar dan bakul.

🎭 Adat dan Kepercayaan

Seperti suku Kadazandusun yang lain, Sonsogon mempercayai semangat alam dan mengamalkan animisme sebelum menerima pengaruh agama moden seperti Kristian dan Islam. Mereka percaya kepada roh penjaga hutan, sungai, dan sawah padi. Bobolian (shaman) memainkan peranan penting dalam ritual keagamaan dan perubatan tradisional.

🎶 Kesenian dan Muzik Tradisional

Sonsogon juga mempunyai seni budaya tersendiri, termasuk muzik dan tarian tradisional seperti:

• Tarian Sumazau – Tarian penghormatan yang sering dipersembahkan dalam majlis keramaian dan perayaan Pesta Kaamatan.
• Gong dan Kulintangan – Alat muzik yang dimainkan dalam acara adat dan majlis perkahwinan.
• Magarang – Tarian yang menggambarkan keberanian pahlawan dalam menghadapi musuh.

🏡 Kehidupan Moden

Walaupun masih mengekalkan adat dan budaya tradisional, masyarakat Sonsogon kini turut terlibat dalam sektor moden seperti pendidikan dan perniagaan. Ramai daripada mereka telah berhijrah ke bandar seperti Kota Kinabalu untuk mencari peluang pekerjaan yang lebih baik. Namun, usaha untuk mengekalkan identiti budaya masih diteruskan melalui festival kebudayaan dan warisan tempatan.

👘 Pakaian Tradisional Suku Sonsogon

Pakaian tradisional suku Sonsogon mempunyai persamaan dengan pakaian kaum Kadazandusun yang lain tetapi dengan keunikan tersendiri dalam hiasan dan corak.

🧑‍🎤 Pakaian Tradisional Lelaki Sonsogon

1. Baju Gomburon – Baju berlengan panjang yang diperbuat daripada kain hitam atau gelap, dihiasi dengan sulaman emas atau perak di bahagian leher dan lengan.
2. Sotong (Seluar) – Seluar panjang berwarna hitam yang dipadankan dengan baju.
3. Sigar – Penutup kepala yang diperbuat daripada kain berlipat seperti tanjak, sering dihiasi dengan corak etnik.
4. Tali Pinggang dan Perhiasan – Lelaki Sonsogon memakai tali pinggang kain atau rotan yang digunakan sebagai aksesori atau untuk menyimpan senjata kecil seperti parang pendek.

👩‍🎤 Pakaian Tradisional Wanita Sonsogon

1. Sinipak – Baju pendek ketat berwarna hitam dengan sulaman emas atau perak di bahagian lengan dan dada.
2. Tapis – Kain sarung panjang yang biasanya berwarna hitam dengan tenunan halus berbenang emas.
3. Himpogot – Tali pinggang diperbuat daripada duit syiling lama atau manik sebagai simbol status sosial.
4. Saring – Selendang berwarna-warni yang dipakai di bahu atau kepala.
5. Gelang dan Kalung Manik – Wanita Sonsogon memakai aksesori manik yang dibuat secara tradisional untuk memperindah penampilan mereka.

🎭 Pakaian dalam Upacara dan Perayaan

Pakaian tradisional Sonsogon biasanya dipakai semasa Pesta Kaamatan, majlis perkahwinan, dan acara kebudayaan. Busana mereka menyerlahkan warisan etnik dengan corak unik yang melambangkan kepercayaan dan status dalam masyarakat.

Pakaian tradisional ini bukan sahaja memperlihatkan keindahan seni tekstil Sonsogon tetapi juga mencerminkan identiti dan warisan masyarakat mereka yang masih dipelihara hingga kini.

🎊 Perayaan & Amalan Tradisional Suku Sonsogon

Suku Sonsogon di Sabah adalah sebahagian daripada masyarakat Dusun yang tinggal di kawasan pedalaman. Mereka mempunyai amalan tradisional yang kaya dengan unsur spiritual, pertanian, dan sosial.

🌾 1. Pesta Kaamatan (Pesta Menuai)

Sebagai sebahagian daripada kumpulan Dusun, suku Sonsogon turut menyambut Pesta Kaamatan, iaitu pesta kesyukuran selepas musim menuai.

🔸 Tujuan: Menghormati "Bambaazon" (semangat padi) dan mengucapkan syukur atas hasil tuaian.
🔸 Aktiviti:

• Upacara Magavau, iaitu ritual menjemput semangat padi.
• Tarian tradisional seperti Sumazau dan Magarang.
• Unduk Ngadau (pertandingan ratu cantik berdasarkan kecantikan dan kebijaksanaan wanita).
• Makanan tradisional seperti hinava, bambangan, dan nasi linopot disajikan.

🔮 2. Upacara Ritual & Kepercayaan Spiritual

Suku Sonsogon, seperti kumpulan Dusun lain, mempercayai roh nenek moyang dan semangat alam.

🛕 Upacara ritual utama:
🔸 Monogolig – Upacara memanggil roh nenek moyang untuk memohon perlindungan atau penyembuhan.
🔸 Monumbui – Ritual meminta keberkatan sebelum membuka ladang atau menanam padi.
🔸 Maid Sinagang – Persembahan makanan dan sirih pinang kepada roh penjaga hutan atau sungai sebelum memburu atau memancing.

🌿 Bomoh (Bobolian):

• Pemimpin spiritual yang memainkan peranan dalam upacara keagamaan dan perubatan tradisional.
• Menggunakan jampi, ramuan herba, dan upacara khas untuk menyembuhkan penyakit atau menghalau roh jahat.

💍 3. Adat Perkahwinan Sonsogon

🔸 Pinisiwan (Merisik) – Keluarga lelaki menghantar wakil untuk merisik gadis yang ingin dipinang.
🔸 Pogondian (Bertunang) – Pertunangan rasmi dengan pertukaran barang hantaran seperti gong, tajau (tempayan), dan manik.
🔸 Poguhizan (Majlis Kahwin) –

• Diiringi tarian tradisional dan nyanyian "Sundait" (pantun Dusun).
• Penyatuan keluarga dengan adat Monodsuang, iaitu jamuan makanan yang melambangkan hubungan erat antara dua keluarga.

🪕 4. Muzik & Tarian Tradisional

Suku Sonsogon mengamalkan seni budaya muzik dan tarian yang diwarisi turun-temurun.

🎶 Alat muzik tradisional:

• Sompoton – Alat muzik tiupan yang diperbuat daripada buluh dan labu.
• Gong & Kulintangan – Dipalu dalam majlis perkahwinan dan Pesta Kaamatan.
• Bungkau – Alat muzik kecil yang dimainkan dengan menggunakan mulut.

💃 Tarian Tradisional:

• Tarian Magarang – Tarian pahlawan dengan gerakan menyerupai burung helang.
• Tarian Sumayau – Tarian lemah gemalai yang dipersembahkan semasa Pesta Kaamatan.

🏡 5. Gaya Hidup Moden & Cabaran

Kini, suku Sonsogon masih mengekalkan adat tradisi mereka, tetapi ramai juga yang telah berpindah ke bandar untuk pendidikan dan pekerjaan. Namun, mereka tetap berusaha untuk memelihara bahasa, budaya, dan kepercayaan mereka walaupun menghadapi cabaran moden seperti pembangunan, kehilangan tanah adat, dan perubahan sosial.

Inokang

Suku Inokang merupakan salah satu sub-etnik dalam kelompok Kadazandusun di Sabah. Walaupun tidak banyak maklumat terperinci mengenai suku ini dalam sumber sejarah utama, suku Inokang dipercayai mendiami beberapa kawasan pedalaman Sabah, khususnya di daerah seperti Ranau, Tambunan, dan Keningau.

Asal-Usul dan Kehidupan Tradisional

• Suku Inokang adalah sebahagian daripada rumpun Dusun, yang mengamalkan pertanian sebagai sumber utama kehidupan mereka.
• Mereka terkenal dengan kemahiran dalam bercucuk tanam, terutamanya dalam penanaman padi sawah dan padi huma.
• Selain itu, mereka juga menjalankan aktiviti memburu dan menangkap ikan di sungai-sungai berdekatan.

Adat dan Budaya

• Seperti suku Kadazandusun lain, masyarakat Inokang mengamalkan adat resam dan kepercayaan animisme sebelum kedatangan agama moden seperti Kristian dan Islam.
• Mereka mempunyai ritual tradisional yang dikaitkan dengan padi, seperti upacara Magavau, yang bertujuan untuk menghormati Bambarayon (roh padi).
• Bahasa yang digunakan adalah bahasa Dusun dengan dialek tersendiri yang mungkin berbeza dengan sub-etnik Dusun lain.

Pakaian Tradisional

• Kaum wanita mengenakan pakaian tradisional berbentuk sarung hitam (tapi) dengan hiasan manik dan aksesori tembaga.
• Kaum lelaki memakai baju tanpa kolar (gaung) dengan seluar panjang, sering dihiasi dengan ikat kepala khas.

Gaya Hidup Moden

• Kini, masyarakat Inokang telah beradaptasi dengan kehidupan moden dan ramai yang bekerja dalam sektor pendidikan, perniagaan, dan perkhidmatan awam.
• Walaupun begitu, mereka masih mengekalkan beberapa amalan budaya seperti pesta menuai (Kaamatan) dan muzik tradisional menggunakan gong dan kulintangan.

Kepercayaan Spiritual Suku Inokang

Sebelum kedatangan agama moden, suku Inokang menganut kepercayaan animisme, di mana mereka mempercayai kewujudan roh alam seperti roh hutan, sungai, dan padi. Beberapa kepercayaan utama mereka termasuk:

• Bambarayon – Roh padi yang dipercayai membawa hasil tuaian yang baik. Untuk menghormatinya, mereka mengadakan upacara Magavau selepas musim menuai.
• Tuhan Kinoringan – Dewa tertinggi dalam kepercayaan Kadazandusun, termasuk suku Inokang.
• Bobolian – Dukun wanita yang memainkan peranan penting dalam upacara adat dan penyembuhan tradisional.

Pada masa kini, kebanyakan masyarakat Inokang telah memeluk agama Kristian atau Islam, tetapi masih mengekalkan beberapa elemen budaya dalam perayaan tradisional seperti Kaamatan.

Makanan Tradisional Suku Inokang

Masyarakat Inokang menikmati pelbagai makanan tradisional yang turut dikongsi oleh suku Kadazandusun lain. Antaranya:

1. Hinava – Hidangan ikan mentah yang diperap dengan limau, cili, halia, dan garam.
2. Noonsom – Ikan atau daging yang diperam dengan garam dan nasi untuk menghasilkan rasa masam.
3. Bosou – Daging atau ikan yang diperam bersama beras dan tempoyak.
4. Linopot – Nasi yang dibungkus dalam daun tarap atau daun pisang, sesuai untuk perjalanan jauh.
5. Sup Sinalau – Sup daging salai yang dimasak dengan herba tempatan.

Ida'an

Suku Ida'an: Sejarah, Budaya, dan Tradisi

Suku Ida'an adalah salah satu suku kaum pribumi di Sabah yang tinggal terutama di kawasan pantai timur, termasuk daerah Lahad Datu, Kunak, dan sebahagian Sandakan. Mereka terkenal sebagai antara penduduk asal Sabah yang telah lama menetap di wilayah ini sebelum kedatangan kaum lain.

1. Asal-Usul dan Sejarah

• Suku Ida'an dipercayai merupakan antara kumpulan etnik tertua di Sabah, dengan sejarah yang berkait rapat dengan Kesultanan Sulu dan perdagangan di Laut Sulu.
• Mereka pernah menjadi pembekal utama sarang burung kepada pedagang China sejak berabad-abad lamanya.
• Kebanyakan masyarakat Ida'an tinggal di kawasan pesisir dan pedalaman berhampiran hutan serta gua batu kapur, di mana mereka mengumpul sarang burung walit sebagai sumber ekonomi utama.

2. Budaya dan Adat Istiadat

a) Mata Pencarian Tradisional

• Aktiviti utama suku Ida'an adalah mengutip sarang burung dari gua seperti Gua Madai di Lahad Datu, yang merupakan salah satu kawasan pengumpulan sarang burung terbesar di Sabah.
• Selain itu, mereka juga bercucuk tanam dan memburu sebagai sumber makanan harian.

b) Sistem Sosial dan Kehidupan

• Dahulu, suku Ida'an tinggal dalam kelompok keluarga besar di rumah panjang atau perkampungan kecil.
• Mereka mempunyai ketua adat yang bertanggungjawab dalam hal ehwal masyarakat dan menyelesaikan pertikaian berdasarkan adat.

c) Perkahwinan dan Adat Resam

• Dalam adat perkahwinan suku Ida'an, pihak lelaki perlu membayar wang hantaran sebagai tanda kesungguhan untuk memperisterikan wanita pilihan mereka.
• Majlis perkahwinan disambut meriah dengan muzik tradisional, tarian, dan jamuan makanan tradisional Ida’an.

3. Kepercayaan dan Agama

• Sebelum kedatangan agama Islam dan Kristian, suku Ida’an mengamalkan kepercayaan animisme dan mempercayai semangat alam seperti roh hutan dan roh nenek moyang.
• Hari ini, ramai dalam kalangan mereka telah memeluk agama Islam atau Kristian, tetapi masih mengekalkan beberapa elemen adat lama dalam kehidupan mereka.

4. Muzik dan Kesenian 🎶

Masyarakat Ida’an mempunyai muzik dan tarian tradisional tersendiri, yang biasanya dimainkan dalam majlis perkahwinan dan perayaan.

a) Alat Muzik Tradisional

• Gendang dan gong – Digunakan untuk mengiringi tarian dan majlis keramaian.
• Kulintangan – Alat muzik yang juga digunakan oleh kaum lain di Sabah.

b) Tarian Tradisional

• Tarian Magalai – Sejenis tarian tradisional yang biasanya dipersembahkan semasa majlis perkahwinan atau perayaan khas.

5. Permainan Tradisional

Suku Ida’an juga mempunyai permainan rakyat yang diwarisi turun-temurun, antaranya:

• Gasing – Sama seperti permainan gasing masyarakat lain di Borneo.
• Laga Ayam – Dahulu merupakan aktiviti tradisional yang sering diadakan sebagai hiburan.

6. Kehidupan Moden Suku Ida’an

• Hari ini, ramai suku Ida’an telah berhijrah ke bandar seperti Lahad Datu dan Sandakan untuk mencari pekerjaan dalam sektor moden.
• Walaupun begitu, pengumpulan sarang burung masih menjadi sumber pendapatan utama bagi mereka yang menetap di kawasan pedalaman.
• Masyarakat Ida’an juga semakin aktif dalam pendidikan dan politik, dengan ramai generasi muda berjaya dalam pelbagai bidang profesional.

Kesimpulan

Suku Ida’an adalah sebahagian daripada warisan budaya Sabah yang unik dan berharga. Walaupun mereka telah mengalami banyak perubahan akibat arus kemodenan, budaya dan adat tradisi mereka masih kekal dan dihormati hingga ke hari ini.

Ritual Pengambilan Sarang Burung di Gua Madai

Salah satu aspek paling unik dalam budaya suku Ida’an ialah ritual pengambilan sarang burung walit di Gua Madai, Lahad Datu. Aktiviti ini bukan sahaja sumber ekonomi utama tetapi juga warisan turun-temurun yang dikawal dengan ketat melalui adat dan kepercayaan.

1. Hak Pemilikan Gua Madai

• Gua Madai dimiliki secara turun-temurun oleh keluarga atau kumpulan tertentu dalam masyarakat Ida’an.
• Hak mengutip sarang burung diwarisi dari satu generasi ke generasi seterusnya dan tidak boleh dijual atau diberikan kepada orang luar tanpa persetujuan adat.

2. Upacara Sebelum Memanjat Gua

Sebelum pengutipan sarang burung dilakukan, satu upacara adat akan diadakan.

• Ketua adat atau pemilik hak gua akan melakukan ritual pemujaan roh nenek moyang bagi memastikan keselamatan pemanjat gua.
• Mereka akan membakar kemenyan atau daging ayam sebagai tanda penghormatan kepada roh penjaga gua.

3. Teknik Memanjat yang Berisiko

• Para pemanjat akan menggunakan tangga rotan dan tali yang diikat pada dinding gua untuk mencapai sarang burung di ketinggian lebih daripada 50 meter.
• Ini merupakan kerja sangat berbahaya, dan hanya mereka yang berpengalaman serta mahir dibenarkan melakukan tugas ini.
• Mereka perlu mengambil sarang dengan cermat agar burung walit tidak meninggalkan gua dan terus bersarang di sana.

4. Pantang Larang Semasa Pengambilan Sarang

• Pemanjat tidak boleh bercakap kasar atau melanggar adat kerana dipercayai boleh mengundang musibah.
• Tidak boleh mengambil semua sarang burung kerana perlu memberi peluang kepada burung untuk bertelur semula dan memastikan kelangsungan sumber ekonomi ini.

5. Pembahagian Hasil

• Sarang burung yang dikutip akan dibahagikan mengikut adat. Biasanya, ketua keluarga atau pemilik hak gua mendapat bahagian lebih besar, manakala selebihnya diberikan kepada pekerja yang terlibat.
• Sarang burung yang terbaik dijual kepada pembeli dari China, Hong Kong, dan negara lain kerana ia mempunyai nilai tinggi dalam perubatan tradisional dan makanan eksklusif seperti sup sarang burung.

Adat Perkahwinan Suku Ida’an

Perkahwinan dalam masyarakat Ida’an masih mengekalkan adat tradisional yang unik walaupun ada pengaruh Islam dan Kristian.

1. Merisik dan Meminang

• Pihak lelaki akan menghantar wakil ke rumah keluarga perempuan untuk merisik sama ada si gadis sudah berpunya atau tidak.
• Jika dipersetujui, perbincangan akan dibuat tentang wang hantaran dan mas kahwin yang biasanya berbentuk wang tunai atau barangan berharga.

2. Majlis Pernikahan dan Adat Bersanding

• Dalam kalangan Ida’an Muslim, perkahwinan dijalankan mengikut hukum Islam dengan majlis akad nikah.
• Bagi yang masih mengamalkan adat lama, upacara adat akan dilakukan dengan ketua adat membacakan doa serta memohon restu nenek moyang.
• Pengantin lelaki dan perempuan akan disandingkan di atas pelamin khas, dan ahli keluarga serta tetamu akan memberi restu dan hadiah.

3. Jamuan dan Hiburan Tradisional

• Selepas majlis perkahwinan, masyarakat Ida’an akan mengadakan pesta makan besar yang dikenali sebagai “Makan Beradat”.
• Dalam majlis ini, makanan khas seperti nasi beras merah, daging panggang, dan sup tulang akan dihidangkan.
• Tarian Magalai dan muzik gong dimainkan untuk memeriahkan majlis.

4. Upacara Selepas Perkahwinan

• Pengantin perempuan biasanya akan tinggal di rumah keluarga suaminya untuk beberapa waktu sebelum berpindah ke rumah sendiri.
• Dalam adat lama, pasangan suami isteri perlu menjalani "tempoh percubaan" sebelum mereka dianggap benar-benar sah sebagai suami isteri di mata adat.

Kesimpulan

Suku Ida’an masih mengekalkan ritual pengambilan sarang burung dan adat perkahwinan mereka sebagai warisan turun-temurun. Walaupun mengalami perubahan zaman, nilai budaya dan adat resam mereka tetap utuh, mencerminkan identiti unik mereka dalam kepelbagaian etnik di Sabah.

Makanan Tradisional Suku Ida’an

Suku Ida’an terkenal dengan makanan tradisional yang unik, menggunakan bahan-bahan segar dari hutan, sungai, dan laut. Berikut adalah beberapa makanan tradisional mereka:

1. Ambuyat

• Makanan ruji bagi masyarakat Ida’an, Ambuyat diperbuat daripada sagu yang dimasak sehingga menjadi likat dan melekit.
• Dimakan menggunakan candaskan (sejenis penyepit khas), dan dicicah dengan pelbagai jenis kuah seperti sambal belacan, ikan masin, atau sup ikan.

2. Tuhau

• Tuhau ialah sejenis makanan jeruk yang dibuat daripada batang tumbuhan tuhau (sejenis halia liar).
• Biasanya dicampur dengan cili, garam, dan cuka sebelum diperam untuk menghasilkan rasa masam, pedas, dan sedikit berbau kuat.
• Dimakan bersama nasi dan lauk-pauk lain sebagai pembuka selera.

3. Nasi Beras Merah

• Suku Ida’an sering menggunakan beras merah tempatan yang lebih berkhasiat dan mempunyai aroma yang wangi.
• Nasi ini biasanya dimakan bersama lauk seperti ikan bakar, daging salai, dan sayur hutan.

4. Sup Tulang

• Sup ini dibuat daripada tulang lembu atau kerbau yang direbus lama sehingga dagingnya lembut.
• Dimasak bersama rempah khas seperti halia, bawang putih, dan lada hitam untuk memberi rasa yang kaya.
• Biasanya dihidangkan dalam majlis keramaian seperti perkahwinan atau kenduri keluarga.

5. Hinava

• Walaupun lebih terkenal dalam kalangan suku Kadazan-Dusun, Ida’an juga mempunyai versi Hinava mereka sendiri.
• Hinava dibuat daripada ikan mentah (biasanya ikan tenggiri) yang diperap dengan jus limau, bawang, cili, dan halia.
• Hidangan ini mempunyai rasa masam, segar, dan sedikit pedas, sesuai untuk dimakan dengan nasi panas.

Kepercayaan Spiritual Suku Ida’an

Sebelum kedatangan Islam dan Kristian, masyarakat Ida’an mempercayai roh nenek moyang dan alam semula jadi. Walaupun ramai kini beragama Islam atau Kristian, ada yang masih mengamalkan beberapa kepercayaan tradisional mereka.

1. Kepercayaan terhadap Roh Penjaga Gua Madai

• Gua Madai merupakan tempat suci bagi masyarakat Ida’an kerana ia sumber utama sarang burung walit.
• Mereka percaya ada roh penjaga yang melindungi gua tersebut, dan sebelum memulakan pengambilan sarang burung, upacara pemanggilan roh nenek moyang akan dilakukan.
• Kemenyan atau darah ayam sering digunakan dalam upacara ini sebagai tanda penghormatan kepada roh tersebut.

2. Pantang Larang di Hutan dan Sungai

• Mereka percaya bahawa hutan dan sungai dihuni oleh makhluk halus. Oleh itu, terdapat beberapa pantang larang:
  • Tidak boleh bercakap kasar di dalam hutan atau sungai.
  • Tidak boleh mengambil hasil hutan sesuka hati tanpa meminta izin secara spiritual.
  • Jika terdengar bunyi aneh atau melihat sesuatu yang ganjil, mereka harus segera beredar kerana itu tanda roh penjaga marah.

3. Upacara Pemulihan Kesihatan (Ritual Penyembuhan)

• Sebelum adanya perubatan moden, suku Ida’an menggunakan bomoh atau dukun untuk menyembuhkan penyakit.
• Penyakit dipercayai berpunca daripada roh jahat atau gangguan makhluk halus, dan ritual khas akan dilakukan bagi mengusir roh tersebut.
• Biasanya, bomoh akan menggunakan ramuan herba, air jampi, dan asap kemenyan semasa upacara pemulihan.

4. Adat Kematian

• Jika seseorang meninggal dunia, keluarga akan mengadakan upacara memperingati roh si mati.
• Mayat akan dikebumikan di kawasan khas, dan keluarga akan membuat pemujaan roh bagi memastikan si mati mendapat tempat yang baik di alam selepas mati.
• Beberapa hari selepas pengebumian, mereka akan mengadakan majlis makan besar sebagai tanda penghormatan kepada si mati.

Kesimpulan

Masyarakat Ida’an kaya dengan warisan makanan tradisional dan kepercayaan spiritual yang berkait rapat dengan alam sekitar mereka. Walaupun banyak yang sudah berubah mengikut zaman, sebahagian besar budaya mereka masih diamalkan dan dihormati sehingga kini.

Bajau Laut

Suku Bajau Laut: Penjelajah Lautan dan Warisan Budaya yang Unik 🌊⛵

Suku Bajau Laut, juga dikenali sebagai Pala’u, adalah masyarakat maritim yang terkenal sebagai pengembara lautan. Mereka mendiami kawasan perairan Sabah, Filipina Selatan, dan Indonesia (Sulawesi, Kalimantan Timur).

Mereka hidup sebagai nomad laut, tinggal di perahu kecil yang dipanggil Lepa-Lepa atau di perkampungan rumah panggung di pesisir pantai.

1. Asal-Usul dan Sejarah Bajau Laut 📜

• Dipercayai berasal dari Kepulauan Sulu dan berpindah ke perairan Sabah dan Indonesia sekitar ratusan tahun dahulu.
• Mereka memilih hidup di laut untuk mengelakkan peperangan dan perebutan kuasa di darat.
• Tradisi lisan mereka menceritakan bahawa mereka adalah keturunan nelayan yang diamanahkan untuk menjaga lautan.

2. Kehidupan dan Mata Pencarian 🛶🐟

• Nelayan Handal 🎣: Mereka terkenal dengan kemahiran menangkap ikan menggunakan tombak dan jaring.
• Menyelam Tanpa Alat Pernafasan 🤿: Bajau Laut mampu menyelam sedalam 20 meter selama beberapa minit tanpa alat bantuan.
• Membina Perahu Tradisional ⛵: Lepa-Lepa digunakan sebagai tempat tinggal dan pengangkutan.
• Perdagangan Hasil Laut 🦑: Mereka menjual hasil laut seperti ikan, gamat, dan mutiara di pasar-pasar tempatan.

3. Budaya dan Adat Istiadat 🎭

a) Pesta Regatta Lepa

• Perayaan utama masyarakat Bajau Laut yang disambut di Semporna, Sabah.
• Diadakan setiap bulan April bagi memperingati keunikan budaya mereka.
• Pertandingan perahu berhias, tarian, dan nyanyian tradisional dipersembahkan.

b) Perkahwinan Tradisional

• Perkahwinan masyarakat Bajau Laut biasanya berlangsung di atas perahu atau rumah panggung.
• Pengantin akan memakai pakaian tradisional berwarna cerah dengan hiasan emas dan manik.
• Acara adat termasuk berpantun, tarian Igal-Igal, dan upacara tepung tawar.

4. Muzik dan Tarian Tradisional 🎶🩰

a) Tarian Igal-Igal

• Tarian klasik Bajau Laut yang menyerupai gerakan ombak.
• Ditarikan dengan gerakan tangan lembut dan pakaian berwarna-warni.
• Diiringi alat muzik Gabbang (sejenis xylophone kayu) dan Kulintangan.

b) Alat Muzik Tradisional

• Kulintangan 🎼: Sejenis gong kecil yang disusun mengikut nada tertentu.
• Gabbang 🎶: Alat muzik kayu berbentuk seperti xylophone.
• Dabakan 🥁: Gendang yang digunakan untuk mengiringi tarian.

5. Cabaran dan Kehidupan Moden 🏙️

• Banyak masyarakat Bajau Laut telah berpindah ke daratan dan menetap di rumah panggung.
• Kehidupan tradisional semakin berkurangan akibat undang-undang maritim dan pembangunan pesisir.
• Ramai generasi muda beralih kepada pelajaran dan pekerjaan moden seperti pelancongan dan perniagaan.

Kesimpulan

Suku Bajau Laut adalah penjaga warisan laut yang unik dan memiliki kemahiran menyelam serta budaya yang kaya. Namun, mereka kini menghadapi cabaran dalam mengekalkan cara hidup tradisional mereka dalam dunia moden.

Pakaian Tradisional dan Kepercayaan Suku Bajau Laut 👘🌊

Suku Bajau Laut mempunyai pakaian tradisional yang unik dan kepercayaan mistik yang masih diamalkan dalam kehidupan seharian mereka.

1. Pakaian Tradisional Bajau Laut

a) Pakaian Lelaki Bajau Laut

👕 Badu Sampit – Baju longgar dengan leher bulat dan lengan panjang.
👖 Seluar Sigal – Seluar panjang yang dipadankan dengan ikat pinggang kain batik.
🎩 Kain Dastar – Serban kecil atau ikatan kepala khas bagi lelaki.

b) Pakaian Wanita Bajau Laut

👗 Badu Lubuk – Pakaian baju kurung dengan sulaman emas atau perak.
🧕 Sarimpak – Hiasan kepala emas berbentuk mahkota kecil yang dipakai oleh wanita bangsawan.
🩳 Samping Batik – Kain batik panjang yang dililit di pinggang.

💡 Warna pakaian tradisional Bajau Laut selalunya cerah dan berwarna-warni, mencerminkan kehidupan mereka yang ceria di lautan.

2. Kepercayaan dan Amalan Tradisional

a) Kepercayaan Animisme dan Laut 🌊

• Bajau Laut percaya bahawa lautan mempunyai penjaga ghaib dan mereka harus menghormati laut supaya tidak ditimpa malapetaka.
• Sebelum keluar menangkap ikan, mereka akan membaca mantera khas untuk meminta perlindungan daripada roh laut.

b) Ritual Pag-omboh (Upacara Penyembuhan)

• Seorang dukun laut atau bomoh akan melakukan ritual menggunakan kulintangan (gong kecil) dan asap dupa untuk menyembuhkan penyakit.
• Masyarakat percaya bahawa sakit boleh disebabkan oleh gangguan roh laut atau jin.

c) Upacara "Posun" (Perkahwinan Tradisional) 💍

• Perkahwinan diadakan dengan adat merisik, bertunang, dan upacara akad nikah.
• Pengantin akan berarak menaiki perahu berhias sambil diiringi muzik tradisional.
• Dukun akan membaca doa dan jampi untuk memastikan perkahwinan berkekalan.

3. Pantang Larang Masyarakat Bajau Laut 🚫

• Tidak boleh menyebut perkataan negatif di laut, seperti "ombak besar" atau "ribut", kerana dipercayai boleh mengundang bahaya.
• Tidak boleh memancing pada hari tertentu, seperti hari pertama bulan baru, kerana dipercayai roh laut sedang beristirahat.
• Bayi yang baru lahir tidak boleh dibawa ke laut sebelum upacara "baiyah", iaitu pemberian nama dan doa selamat.

Kesimpulan

Masyarakat Bajau Laut bukan sahaja terkenal dengan kehidupan maritim mereka, tetapi juga dengan pakaian tradisional yang berwarna-warni dan adat resam yang unik. Walaupun banyak yang telah berasimilasi dengan masyarakat moden, mereka masih berusaha untuk mengekalkan identiti budaya mereka.

Makanan Tradisional dan Cara Hidup Moden Suku Bajau Laut 🍽️🌊

Masyarakat Bajau Laut terkenal dengan kepakaran mereka dalam menangkap ikan dan kehidupan nomad di laut. Mereka mempunyai makanan unik yang berasaskan hasil laut serta gaya hidup yang masih dipengaruhi oleh tradisi lama.

1. Makanan Tradisional Suku Bajau Laut 🍢🐟

a) Putu (Ambuyat Bajau Laut)

• Sejenis makanan berkanji yang dibuat daripada sagu, menyerupai ambuyat kaum Kedayan dan Brunei.
• Dimakan bersama sambal belacan, ikan bakar, atau sup ikan masam.

b) Kasam Ikan (Ikan Peram) 🐠

• Ikan segar diperam dalam garam dan beras goreng selama beberapa minggu sehingga berasa masam dan pedas.
• Makanan ini tahan lama dan sangat sesuai untuk kehidupan mereka di laut.

c) Sagol 🦈

• Hidangan hati ikan yu atau ikan besar yang dicincang halus dan dicampur dengan kelapa parut serta rempah.
• Menjadi makanan istimewa semasa majlis kenduri atau perayaan.

d) Lepa-Lepa (Ikan Bakar Bajau Laut) 🔥

• Ikan segar seperti ikan kerapu atau ikan pari dibakar dengan rempah khas.
• Biasanya dimakan bersama nasi dan sambal cili cuka.

e) Latok (Anggur Laut) 🌿

• Sejenis rumpai laut yang menyerupai buah anggur hijau kecil.
• Dimakan mentah sebagai ulam atau dicampur dengan cuka dan cili sebagai pencicah.

💡 Makanan suku Bajau Laut sangat bergantung kepada hasil laut dan tidak menggunakan banyak bahan buatan kerana mereka tinggal di laut.

2. Cara Hidup Moden Suku Bajau Laut 🏝️

Walaupun ramai Bajau Laut masih hidup secara nomad di laut, terdapat perubahan dalam cara hidup mereka akibat pembangunan dan urbanisasi.

a) Kehidupan di Perahu (Lelaut) ⛵

• Dahulu, suku Bajau Laut tinggal di atas perahu kecil yang dipanggil lepa dan hanya singgah ke daratan untuk berdagang.
• Kini, ramai yang sudah berpindah ke perkampungan atas air atau rumah panggung di kawasan pesisir pantai seperti di Semporna.

b) Pendidikan dan Pekerjaan 📚💼

• Dahulu, kanak-kanak Bajau Laut tidak mendapat pendidikan formal kerana mereka sering berpindah-randah di laut.
• Kini, ramai telah menetap di daratan dan bersekolah di sekolah kerajaan, walaupun masih ada yang tidak memiliki kad pengenalan.
• Mereka juga mula bekerja dalam sektor pelancongan, perikanan komersial, dan kraftangan.

c) Pengaruh Teknologi dan Pembangunan 📱⚡

• Dahulu, mereka menangkap ikan dengan cara tradisional, seperti tombak dan jala.
• Kini, mereka menggunakan bot enjin, GPS, dan teknologi moden untuk menangkap ikan dan menyelam ke dasar laut.
• Sesetengah kawasan Bajau Laut kini mempunyai elektrik dan akses internet, tetapi masih banyak yang hidup secara sederhana.

d) Kehidupan di Bandar 🏙️

• Ramai Bajau Laut telah berpindah ke bandar seperti Kota Kinabalu, Tawau, dan Lahad Datu untuk mencari pekerjaan dalam sektor perhotelan, pembuatan perahu, dan perniagaan kecil.
• Namun, mereka masih mengekalkan identiti budaya dengan mengadakan Festival Regatta Lepa, satu perayaan tahunan yang mempamerkan perahu tradisional dan budaya Bajau Laut.

Kesimpulan

Walaupun masyarakat Bajau Laut masih mengekalkan banyak tradisi lama, mereka juga telah menyesuaikan diri dengan kehidupan moden. Makanan tradisional mereka masih menjadi kegemaran, dan ramai telah berjaya dalam bidang perikanan, pelancongan, dan perniagaan.

Muzik Tradisional dan Kepercayaan Mistik Suku Bajau Laut 🎶🔮

Masyarakat Bajau Laut bukan sahaja terkenal dengan keupayaan menyelam tanpa bantuan alat moden, tetapi juga memiliki budaya muzik yang unik serta kepercayaan mistik yang masih diamalkan hingga kini.

1. Muzik Tradisional Suku Bajau Laut 🎵

Muzik memainkan peranan penting dalam kehidupan masyarakat Bajau Laut, terutamanya dalam majlis perkahwinan, perayaan, dan upacara keagamaan.

a) Kulintangan 🥁

• Sejenis alat muzik berbentuk gong kecil yang disusun secara mendatar.
• Biasanya dimainkan dalam kumpulan dengan alat lain seperti gabbang (xilofon kayu) dan gendang tabur.
• Digunakan dalam acara perkahwinan, tarian igal-igal, dan majlis kebesaran.

b) Gabbang 🎶

• Alat muzik seakan xilofon yang diperbuat daripada buluh.
• Digunakan untuk mengiringi nyanyian rakyat dan tarian tradisional.

c) Gambus Bajau 🎸

• Sejenis alat muzik bertali yang diilhamkan daripada alat muzik Arab.
• Digunakan dalam persembahan lagu-lagu Bajau yang dikenali sebagai Tinggayun atau Panggalang.
• Biasanya dimainkan bersama gendang dan biola dalam majlis keraian.

d) Tarian Igal-Igal 💃

• Tarian tradisional Bajau Laut yang diiringi oleh kulintangan dan gabbang.
• Penari mengenakan pakaian berwarna-warni dan hiasan emas, serta menggerakkan tangan dengan lembut menyerupai ombak laut.
• Biasanya dipersembahkan dalam majlis perkahwinan, pesta rakyat, dan upacara kebudayaan.

2. Kepercayaan Mistik Suku Bajau Laut 🔮🌊

Suku Bajau Laut masih mempercayai unsur-unsur mistik dan semangat laut, walaupun ramai telah memeluk agama Islam.

a) Pemulihan Roh (Djin Ritual) 👻

• Apabila seseorang jatuh sakit tanpa sebab yang jelas, mereka percaya bahawa roh jahat atau makhluk halus telah mengganggu orang tersebut.
• Upacara khas akan dijalankan oleh dukun laut (bomoh Bajau) untuk berkomunikasi dengan roh dan menghalau gangguan itu.

b) Upacara Pag-umboh (Ritual Laut) 🌊

• Upacara ini dilakukan untuk memohon perlindungan daripada roh laut sebelum melakukan pelayaran jauh atau menangkap ikan di kawasan berbahaya.
• Biasanya, mereka akan membuang makanan atau objek tertentu ke laut sebagai tanda penghormatan kepada semangat laut.

c) Kepercayaan terhadap Omboh Dilaut (Semangat Laut) 🌟

• Omboh Dilaut dipercayai sebagai penjaga laut dan perairan Bajau.
• Para nelayan Bajau Laut akan menghormati laut dengan tidak membuang sampah sembarangan atau menangkap ikan secara tamak kerana dipercayai akan membawa malapetaka.

d) Pantang Larang di Laut 🚢

• Tidak boleh bersiul di atas perahu kerana dipercayai akan mengundang roh jahat.
• Tidak boleh menangkap ikan lumba-lumba kerana haiwan ini dianggap sebagai penjaga laut.
• Perahu tidak boleh dipukul dengan tangan kosong kerana dipercayai boleh menyebabkan ombak besar datang.

Kesimpulan

Walaupun masyarakat Bajau Laut semakin moden, muzik tradisional mereka masih kekal penting dalam budaya mereka. Begitu juga dengan kepercayaan mistik, yang masih diamalkan oleh sebilangan kecil masyarakat sebagai sebahagian daripada warisan budaya mereka.

Kimaragang

Suku Kimaragang di Sabah

Suku Kimaragang ialah salah satu subetnik Kadazandusun yang tinggal di negeri Sabah, Malaysia. Mereka mempunyai bahasa, budaya, dan tradisi yang unik serta masih diamalkan hingga ke hari ini.

1. Asal Usul dan Penempatan

• Suku Kimaragang tergolong dalam rumpun Dusun dan merupakan sebahagian daripada masyarakat Kadazandusun.
• Kebanyakan mereka menetap di kawasan utara Sabah, khususnya di daerah Kota Marudu dan Pitas.
• Mereka hidup secara tradisional sebagai petani dan penternak, dengan bercucuk tanam sebagai sumber utama pendapatan.

2. Bahasa

• Masyarakat Kimaragang bertutur dalam Bahasa Kimaragang, salah satu dialek Dusun yang masih digunakan secara meluas dalam kalangan mereka.
• Mereka juga boleh bertutur dalam Bahasa Melayu Sabah sebagai bahasa komunikasi dengan masyarakat luar.

3. Adat dan Budaya

• Mereka mengamalkan adat resam tradisional, terutama yang berkaitan dengan pertanian dan kehidupan sosial.
• Seperti masyarakat Kadazandusun yang lain, mereka mempunyai sistem gotong-royong yang kuat, terutama dalam kerja-kerja sawah dan ladang.
• Dalam adat perkahwinan, pihak lelaki biasanya perlu memberikan mas kawin (belian) kepada keluarga pihak perempuan sebelum perkahwinan berlangsung.

4. Kepercayaan dan Agama

• Dahulu, suku Kimaragang menganut kepercayaan animisme, yang mempercayai roh nenek moyang serta kekuatan alam semula jadi.
• Selepas kedatangan mubaligh Kristian ke Sabah, kebanyakan masyarakat Kimaragang kini menganut agama Kristian, sama ada Katolik atau Protestan.
• Walaupun begitu, masih terdapat unsur adat lama yang dikekalkan dalam budaya mereka.

5. Seni Budaya dan Warisan

Muzik Tradisional

• Gong dan Kulintangan merupakan alat muzik utama yang digunakan dalam majlis dan upacara adat.
• Muzik ini sering dimainkan semasa pesta Kaamatan dan majlis perkahwinan.

Tarian Tradisional

• Sumazau Kimaragang ialah tarian tradisional yang mirip tarian Sumazau masyarakat Kadazan-Dusun di daerah lain.
• Tarian Mongigol juga merupakan tarian khas yang biasa dipersembahkan dalam majlis perayaan dan penyambutan tetamu kehormat.

6. Kehidupan Moden

• Walaupun masih mengekalkan tradisi dan adat resam, masyarakat Kimaragang kini semakin moden.
• Ramai anak muda mereka bekerja dalam sektor kerajaan, swasta, serta menjalankan perniagaan sendiri.
• Pendidikan turut menjadi keutamaan, dengan lebih ramai generasi muda melanjutkan pelajaran ke peringkat tinggi.

Kesimpulan

Suku Kimaragang merupakan salah satu etnik penting dalam masyarakat Sabah yang kaya dengan budaya dan warisan unik. Walaupun mereka semakin moden, adat resam dan tradisi masih kekal dalam kehidupan mereka, menjadikan suku Kimaragang salah satu warisan berharga di Sabah.

Makanan Tradisional dan Perayaan Suku Kimaragang

Masyarakat Kimaragang di Sabah mempunyai pelbagai makanan tradisional yang unik dan perayaan khas yang masih diamalkan hingga ke hari ini.

1. Makanan Tradisional Kimaragang

Makanan tradisional suku Kimaragang banyak dipengaruhi oleh cara hidup mereka sebagai petani dan penternak. Kebanyakan makanan mereka diperbuat daripada hasil tanaman dan sumber semula jadi seperti ubi, padi, sayur hutan, dan ikan sungai.

🍛 Makanan Utama

• Linopot – Nasi yang dibungkus dengan daun tarap atau daun pisang. Biasanya dibuat daripada beras putih atau beras merah (beras kampung).
• Hinava – Hidangan ikan mentah yang diperap dengan limau kasturi, halia, bawang merah, cili, dan garam.
• Pinasakan – Ikan yang direbus lama bersama takob-akob (buah asam paya), kunyit, dan garam sehingga kering.
• Noonsom – Makanan yang melalui proses penapaian, seperti noonsom sada (ikan masam) dan noonsom bambangan (buah bambangan yang diperam).
• Sup Manuk Lihing – Sup ayam kampung yang dimasak dengan lihing (arak beras) dan halia, dipercayai baik untuk kesihatan.

🍡 Kuih-muih Tradisional

• Bubu Kinarut – Sejenis kuih berbentuk silinder yang diperbuat daripada beras pulut dan gula aren.
• Kuih Cincin – Kuih manis berbentuk gelang yang diperbuat daripada tepung beras dan gula merah.
• Montoku – Sejenis minuman beralkohol yang diperbuat daripada penapaian beras atau ubi kayu.

2. Perayaan dan Adat Istiadat

🎉 Pesta Kaamatan

• Sama seperti etnik Kadazandusun, masyarakat Kimaragang turut menyambut Pesta Kaamatan pada bulan Mei setiap tahun.
• Perayaan ini ialah pesta menuai padi sebagai tanda kesyukuran kepada Bambarayon (roh padi).
• Acara utama termasuk Magavau (upacara menghormati roh padi), pertandingan Unduk Ngadau (ratu cantik budaya), dan pelbagai sukan tradisional.

🎭 Adat Perkahwinan

• Majlis perkahwinan suku Kimaragang kaya dengan adat resam.
• Belian (mas kahwin) diberikan oleh pihak lelaki kepada keluarga perempuan sebelum perkahwinan berlangsung.
• Semasa majlis, tarian tradisional seperti Mongigol dan paluan gong dimainkan untuk memeriahkan suasana.

🏡 Adat Kematian

• Masyarakat Kimaragang mempunyai adat tertentu dalam menguruskan kematian, termasuk upacara Mogondoron, iaitu perhimpunan keluarga bagi memberi penghormatan terakhir.
• Biasanya, keluarga akan mengadakan Mongupus (upacara penyucian) selepas beberapa hari untuk memperingati roh si mati.

Kesimpulan

Suku Kimaragang mempunyai budaya makanan yang unik dan perayaan yang kaya dengan adat resam. Walaupun kini kehidupan mereka semakin moden, mereka tetap berpegang pada tradisi warisan nenek moyang mereka.

Seni Budaya dan Muzik Tradisional Suku Kimaragang

Suku Kimaragang, yang berasal dari daerah Kota Marudu dan Pitas, Sabah, mempunyai seni budaya dan muzik tradisional yang unik, mencerminkan identiti mereka sebagai sebahagian daripada etnik Kadazandusun.

1. Muzik Tradisional Kimaragang 🎶

Muzik tradisional suku Kimaragang berkait rapat dengan kehidupan seharian, upacara adat, dan perayaan seperti Pesta Kaamatan.

🥁 Alat Muzik Tradisional

• Gong – Sejenis alat muzik berasaskan tembaga yang dimainkan dalam persembahan tarian dan upacara penting.
• Kulintangan – Satu set gong kecil yang dimainkan dalam susunan nada tertentu, biasanya digunakan dalam majlis perkahwinan dan tarian tradisional.
• Sompoton – Alat muzik tiupan yang diperbuat daripada labu kering dan buluh, menghasilkan bunyi lembut dan merdu.
• Tagunggak – Alat muzik yang diperbuat daripada buluh besar, dimainkan dengan cara diketuk untuk menghasilkan irama tertentu.
• Suling – Seruling buluh yang digunakan dalam muzik iringan tarian dan ritual adat.

2. Tarian Tradisional Kimaragang 💃

Tarian masyarakat Kimaragang sering dipersembahkan dalam majlis perkahwinan, Pesta Kaamatan, dan acara kebudayaan.

🌀 Tarian Mongigol

• Tarian tradisional utama bagi masyarakat Kimaragang.
• Dipersembahkan secara berkumpulan, biasanya oleh penari wanita, dengan gerakan tangan yang gemalai dan kaki yang perlahan.
• Diiringi dengan muzik gong dan kulintangan.
• Dipersembahkan semasa majlis perkahwinan, perayaan, dan sambutan tamu kehormat.

🎭 Tarian Sumayau

• Tarian ini adalah variasi daripada tarian Mongigol tetapi lebih meriah dan lincah.
• Biasanya dimainkan semasa Pesta Kaamatan atau selepas upacara adat sebagai tanda kesyukuran.
• Penari akan bergerak mengikut rentak gong, dengan gerakan yang melambangkan keharmonian dan kegembiraan.

3. Seni Budaya Kimaragang 🎨

Suku Kimaragang juga mempunyai seni budaya yang menarik, termasuk tenunan, ukiran, dan seni hiasan.

🏺 Tenunan dan Anyaman

• Tikung – Tikar tradisional yang dianyam menggunakan daun pandan atau rotan.
• Tingkup – Bakul khas yang digunakan untuk menyimpan hasil pertanian.
• Siga – Kain kepala yang dipakai oleh lelaki, dihiasi dengan motif tradisional.

🗿 Ukiran Kayu

• Mereka menghasilkan ukiran kayu berbentuk patung dan hiasan rumah.
• Motif ukiran biasanya berkaitan dengan alam semula jadi, seperti tumbuhan, binatang, dan roh nenek moyang.

Kesimpulan

Suku Kimaragang mempunyai warisan seni budaya, muzik, dan tarian yang kaya dan masih diamalkan sehingga kini. Walaupun pengaruh moden semakin berkembang, mereka tetap berusaha untuk memelihara identiti budaya mereka melalui persembahan tradisional, festival kebudayaan, dan pendidikan warisan.

Adat Perkahwinan dan Kepercayaan Masyarakat Kimaragang 💍🌿

Masyarakat Kimaragang, seperti suku-suku lain dalam etnik Kadazandusun, mempunyai adat perkahwinan dan kepercayaan yang kaya dengan simbolisme dan nilai tradisional.

1. Adat Perkahwinan Kimaragang 💑

🌀 a) Pemilihan Pasangan

• Dahulu, perkahwinan dalam suku Kimaragang banyak dipengaruhi oleh keluarga, di mana ibu bapa akan memilih jodoh untuk anak mereka.
• Namun kini, perkahwinan lebih bebas, tetapi persetujuan keluarga masih penting dalam menentukan pasangan yang sesuai.

💰 b) Adat Merisik dan Meminang (Monunui & Monuwuhi)

• Proses merisik dikenali sebagai "Monunui", di mana pihak lelaki akan menghantar wakil untuk menilai kesediaan dan kesesuaian pihak perempuan.
• Jika diterima, proses peminangan (Monuwuhi) dilakukan dengan perbincangan rasmi antara kedua-dua keluarga.
• Wakil dari kedua-dua pihak akan berunding mengenai belanja perkahwinan (Sogit) dan mas kahwin (Tandahai).

🎊 c) Upacara Perkahwinan (Minatai)

• Majlis perkahwinan biasanya diadakan di rumah pengantin perempuan, dengan upacara adat, persembahan gong, dan tarian Mongigol.
• Upacara "Monupi" dilakukan, iaitu pasangan pengantin akan diberikan nasihat oleh orang tua dan pemimpin adat.
• Makanan tradisional seperti Hinava, Linopot (nasi dibungkus daun), dan Sup Pipinus (sup daging labu) dihidangkan.
• Selepas selesai majlis, pengantin lelaki akan membawa isterinya pulang ke rumah keluarganya dalam satu upacara yang disebut "Mongindou".

🎭 d) Pantang Larang dalam Perkahwinan

• Pengantin tidak boleh berjumpa sebelum pernikahan untuk mengelakkan nasib buruk.
• Dilarang mengadakan majlis perkahwinan pada hari tertentu yang dipercayai membawa malapetaka.
• Pengantin tidak boleh memakai pakaian serba hitam kerana ia melambangkan kematian.

2. Kepercayaan Tradisional Masyarakat Kimaragang 🌿🔮

🌿 a) Kepercayaan Terhadap Roh dan Alam Semula Jadi

• Sebelum kedatangan agama moden, masyarakat Kimaragang percaya kepada roh nenek moyang dan semangat alam.
• Roh yang baik dikenali sebagai "Rohou", manakala roh jahat disebut "Tombi".
• Upacara "Monogit" dilakukan oleh Bobolian (pendeta wanita) untuk memohon perlindungan dan keberkatan.

🔥 b) Upacara Pesta Kaamatan

• Masyarakat Kimaragang juga menyambut Pesta Kaamatan, iaitu pesta kesyukuran kepada Bambarazon (semangat padi) selepas musim menuai.
• Dalam pesta ini, upacara adat seperti "Magavau" dijalankan untuk menghormati semangat padi.
• Persembahan gong, tarian, dan pertandingan Unduk Ngadau (ratu cantik Kaamatan) turut diadakan.

🔮 c) Pantang Larang dan Amalan Mistik

• Dilarang mengambil barang di hutan secara sembarangan, kerana dipercayai boleh mengganggu roh penjaga hutan.
• Anak kecil tidak boleh keluar rumah selepas senja, kerana dipercayai mudah diganggu oleh makhluk halus.
• Makanan tidak boleh dibuang sesuka hati, kerana dipercayai boleh membawa malapetaka kepada keluarga.

Kesimpulan

Adat perkahwinan dan kepercayaan masyarakat Kimaragang mencerminkan hubungan erat mereka dengan alam semula jadi dan nenek moyang. Walaupun kini ramai yang telah menganut agama Kristian, sebahagian kepercayaan lama masih diamalkan dalam bentuk adat dan budaya.

Pakaian Tradisional dan Makanan Khas Masyarakat Kimaragang 👘🍛

Masyarakat Kimaragang, yang berasal dari daerah Kota Marudu, mempunyai budaya yang kaya, termasuk pakaian tradisional yang unik dan makanan khas yang diwarisi sejak turun-temurun.

1. Pakaian Tradisional Kimaragang 👘

🟡 a) Pakaian Wanita

• Wanita Kimaragang memakai "Sinipak", iaitu baju lengan pendek atau panjang berwarna hitam.
• Dipadankan dengan "Tapi", sejenis kain sarung berwarna hitam yang dihiasi dengan sulaman benang emas atau perak.
• Hiasan seperti "Saring" (gelang tangan), "Himpogot" (ikat pinggang manik atau perak), dan "Tangkung" (rantai manik merah dan putih) melengkapkan pakaian ini.
• Kepala dihiasi dengan "Siung" (sejenis ikat kepala atau mahkota manik).

⚫ b) Pakaian Lelaki

• Lelaki Kimaragang memakai baju berlengan pendek berwarna hitam, yang dikenali sebagai "Gaung".
• Dipakai bersama seluar hitam dan Sigar (tanjak atau destar berwarna merah dan kuning).
• Himpogot (ikat pinggang manik) turut dipakai untuk menunjukkan status sosial seseorang.
• Ada juga yang memakai sumpit atau parang panjang sebagai sebahagian daripada pakaian tradisional mereka, terutama dalam acara kebudayaan.

Pakaian tradisional ini sering dipakai semasa Pesta Kaamatan, majlis perkahwinan, dan acara kebudayaan.

2. Makanan Tradisional Kimaragang 🍛

🥗 a) Hinava

• Sejenis makanan tradisional yang diperbuat daripada ikan mentah yang diperap dengan limau kasturi, halia, cili, dan bawang merah.
• Dihidangkan sejuk dan sering dimakan semasa perayaan dan majlis khas.

🍚 b) Linopot

• Nasi yang dibungkus dengan daun tarap atau daun pisang dan dicampur dengan ubi kayu, keladi, atau jagung.
• Mudah dibawa ke ladang atau hutan sebagai bekalan makanan.

🍲 c) Sup Pipinus

• Sup ini dibuat daripada daging ayam atau babi yang dimasak dengan labu (pipinus) dan perasa semula jadi seperti kunyit dan halia.
• Biasanya dimakan ketika musim sejuk atau selepas kerja berat di sawah.

🍃 d) Pinasakan Sada

• Ikan yang dimasak dengan asam keping dan kunyit sehingga kuahnya kering.
• Makanan ini boleh bertahan lama dan sering disediakan untuk perjalanan jauh.

🍠 e) Sagu dan Ubi Kayu

• Masyarakat Kimaragang juga menjadikan sagu dan ubi kayu sebagai sumber karbohidrat utama selain nasi.
• Ubi kayu boleh direbus, dibakar, atau dijadikan kuih seperti Lumpa (lempeng ubi kayu).

Kesimpulan

Pakaian dan makanan masyarakat Kimaragang mencerminkan keunikan budaya dan warisan mereka yang masih dipelihara sehingga kini. Mereka menghargai alam semula jadi dengan menggunakan sumber tempatan untuk pakaian dan makanan.

Ubian

Suku Ubian di Sabah

Suku Ubian merupakan salah satu kumpulan etnik yang terdapat di Sabah dan tergolong dalam masyarakat Bajau. Mereka dipercayai berasal dari Kepulauan Sulu dan Mindanao, Filipina, tetapi telah lama menetap di Sabah, khususnya di kawasan pantai timur dan pulau-pulau berdekatan.

1. Asal-Usul dan Penempatan

• Suku Ubian berasal dari Pulau Ubian, salah satu pulau dalam gugusan Kepulauan Sulu.
• Mereka berhijrah ke Sabah sejak berabad-abad lalu, sama seperti kumpulan Bajau lain.
• Kini, mereka banyak menetap di kawasan pantai timur Sabah, terutama di Semporna, Kunak, Lahad Datu, Sandakan, dan Tawau.
• Ramai juga tinggal di pulau-pulau kecil seperti Pulau Bum Bum, Pulau Mabul, dan Pulau Omadal.

2. Bahasa

• Suku Ubian bertutur dalam Bahasa Ubian, salah satu dialek Bajau yang berkait rapat dengan Bahasa Sama-Bajau.
• Mereka juga boleh berkomunikasi dalam Bahasa Melayu Sabah, terutama dalam pergaulan dengan masyarakat lain.

3. Adat dan Budaya

• Seperti suku Bajau lain, masyarakat Ubian terkenal dengan kehidupan sebagai nelayan dan pelaut.
• Mereka juga mempunyai budaya pembuatan perahu tradisional, yang digunakan untuk menangkap ikan dan berdagang.
• Kebanyakan mereka masih mengamalkan gaya hidup di kawasan pesisir dan pulau, walaupun ada yang telah berhijrah ke bandar.

4. Kepercayaan dan Agama

• Hampir semua suku Ubian menganut agama Islam dan mengamalkan adat serta budaya Islam dalam kehidupan harian mereka.
• Mereka merayakan Hari Raya Aidilfitri, Hari Raya Aidiladha, dan beberapa perayaan Islam lain dengan meriah.

5. Kesenian dan Muzik Tradisional

• Suku Ubian turut memainkan alat muzik tradisional seperti gabbang (sejenis xylophone kayu) dan kulintangan (alat muzik tradisional berasaskan gong kecil).
• Mereka juga mempunyai tarian tradisional, seperti Daling-Daling, yang dipengaruhi oleh budaya Melayu dan Islam.

6. Kehidupan Moden

• Walaupun masih ramai suku Ubian yang tinggal di kawasan pesisir dan menjalankan aktiviti perikanan, sebahagian generasi muda telah berhijrah ke bandar seperti Kota Kinabalu dan Sandakan untuk bekerja dalam pelbagai sektor seperti pendidikan, perniagaan, dan perkhidmatan awam.
• Namun, mereka tetap mengekalkan warisan budaya mereka melalui pakaian tradisional, makanan, dan kesenian.

Kesimpulan

Suku Ubian adalah sebahagian daripada komuniti Bajau yang memainkan peranan penting dalam sejarah dan budaya Sabah. Mereka terkenal sebagai masyarakat maritim yang cekap, serta kaya dengan adat resam dan kesenian tradisional yang unik. 

Tagahas

Suku Tagahas (Tagaas) di Sabah

Suku Tagahas atau kadang-kadang disebut Tagaas adalah salah satu sub-etnik dalam rumpun Kadazandusun yang terdapat di negeri Sabah. Walaupun tidak banyak maklumat yang terdokumentasi secara rasmi mengenai suku ini, mereka masih dikenali sebagai sebahagian daripada kumpulan besar Dusunic yang menetap di beberapa kawasan di Sabah.

1. Asal-Usul dan Penempatan

• Suku Tagahas merupakan salah satu cabang etnik Dusun yang terdapat di beberapa bahagian Pantai Barat dan Pedalaman Sabah.
• Mereka berkongsi asal-usul yang sama dengan suku Dusun lain, tetapi mempunyai dialek dan beberapa adat yang berbeza.
• Kawasan penempatan utama suku Tagahas dipercayai berada di sekitar Penampang, Papar, dan kawasan pedalaman lain.

2. Bahasa dan Dialek

• Suku Tagahas bertutur dalam dialek Dusunic, tetapi dengan beberapa perbezaan dalam kosa kata dan sebutan berbanding dengan suku Dusun lain.
• Seperti kebanyakan suku Kadazandusun, mereka juga boleh bertutur dalam Bahasa Melayu Sabah sebagai bahasa perantara utama dalam komunikasi harian.

3. Adat dan Budaya

• Sama seperti masyarakat Kadazandusun yang lain, suku Tagahas mempunyai adat dan budaya yang berkait rapat dengan pertanian dan kepercayaan terhadap roh nenek moyang.
• Mereka mengamalkan ritual-ritual tradisional yang berkaitan dengan musim menuai, penyembuhan, dan hubungan dengan alam semula jadi.

4. Kepercayaan dan Agama

• Pada asalnya, suku Tagahas mengamalkan kepercayaan animisme, di mana mereka mempercayai kuasa alam dan roh nenek moyang.
• Namun, pada hari ini, majoriti masyarakat Tagahas telah menganut agama Kristian (terutamanya Roman Katolik dan Protestan) dan sebahagiannya Islam.

5. Perayaan dan Kesenian

• Seperti etnik Kadazandusun yang lain, suku Tagahas turut menyambut Pesta Kaamatan, perayaan tradisional yang merayakan musim menuai padi.
• Mereka juga mempunyai muzik dan tarian tradisional, yang sering dimainkan menggunakan alat muzik seperti gong dan sompoton (sejenis alat muzik tiupan tradisional Kadazandusun).

6. Kehidupan Moden

• Pada zaman moden ini, ramai dalam kalangan suku Tagahas telah berhijrah ke bandar-bandar utama seperti Kota Kinabalu, Penampang, dan Papar, dan bekerja dalam pelbagai sektor termasuk pendidikan, perniagaan, dan perkhidmatan awam.
• Walaupun begitu, mereka masih mengekalkan warisan budaya mereka melalui persatuan kebudayaan dan aktiviti komuniti.

Kesimpulan

Suku Tagahas adalah sebahagian daripada etnik Dusun yang mempunyai adat, bahasa, dan budaya tersendiri. Walaupun mereka telah mengalami perubahan akibat peredaran zaman, mereka tetap mengekalkan identiti mereka melalui sambutan perayaan tradisional, muzik, dan adat resam yang diwarisi turun-temurun. 

Tatana

Suku Tatana di Sabah

Suku Tatana adalah salah satu sub-etnik Kadazandusun yang terdapat di Sabah, khususnya di kawasan Kuala Penyu. Walaupun dikategorikan dalam rumpun Dusun, suku Tatana mempunyai identiti tersendiri, termasuk dalam aspek bahasa, budaya, dan adat resam yang unik.

1. Asal-Usul dan Sejarah

• Nama Tatana berasal daripada perkataan tempatan yang bermaksud “orang asal” atau “penduduk tempatan.”
• Mereka merupakan keturunan Dusun yang telah lama menetap di kawasan pesisir barat Sabah, terutamanya di daerah Kuala Penyu, Menumbok, dan sekitarnya.
• Berbanding dengan etnik Dusun pedalaman yang bergantung kepada pertanian padi bukit, masyarakat Tatana lebih cenderung kepada pertanian sawah, perikanan, dan perdagangan.

2. Bahasa

• Bahasa Tatana adalah sebahagian daripada rumpun bahasa Dusunic, tetapi mempunyai pengaruh yang kuat daripada Bahasa Brunei dan Melayu Sabah.
• Disebabkan kedudukan mereka yang berdekatan dengan masyarakat Melayu Brunei, ramai dalam kalangan suku Tatana turut fasih dalam Bahasa Melayu Brunei.

3. Adat dan Budaya

• Suku Tatana mempunyai budaya yang kaya dan unik, dengan gabungan unsur Dusun dan Melayu Brunei.
• Mereka terkenal dengan Pakaian Adat Tatana, yang berwarna hitam dan dihiasi dengan sulaman emas yang menyerupai pakaian tradisional Kadazandusun.
• Terdapat juga upacara tradisional yang diamalkan oleh generasi lama, walaupun sebahagiannya telah mengalami perubahan akibat pengaruh Islam dan Kristian.

4. Perayaan dan Tarian Tradisional

• Perayaan Pesta Kaamatan disambut oleh suku Tatana, sama seperti etnik Kadazandusun yang lain.
• Tarian Tradisional:
  • Tarian Sayau Tatana – sejenis tarian khas masyarakat Tatana yang sering dipersembahkan dalam acara kebudayaan dan perayaan.
  • Tarian Mongigol Sumundai – tarian tradisional yang juga terdapat dalam masyarakat Kadazandusun lain.

5. Kepercayaan dan Agama

• Pada asalnya, suku Tatana mengamalkan kepercayaan animisme seperti etnik Dusun yang lain, tetapi kini kebanyakan mereka menganut agama Islam atau Kristian.
• Disebabkan kedekatan mereka dengan masyarakat Melayu Brunei, sebahagian besar masyarakat Tatana telah memeluk agama Islam. Namun, masih ada yang beragama Kristian dan mengekalkan beberapa amalan adat tradisional.

6. Gaya Hidup Moden

• Ramai masyarakat Tatana kini terlibat dalam perniagaan, pendidikan, dan sektor kerajaan, selain daripada aktiviti tradisional seperti pertanian dan perikanan.
• Kawasan Kuala Penyu, yang merupakan pusat utama bagi masyarakat Tatana, kini berkembang pesat dengan sektor pelancongan dan ekonomi moden.

Kesimpulan

Suku Tatana merupakan sub-etnik Kadazandusun yang unik kerana kedudukan geografi mereka yang berdekatan dengan masyarakat Brunei, menyebabkan mereka mengadaptasi budaya Melayu Brunei tetapi masih mengekalkan identiti Dusunic. Walaupun moden, mereka tetap berpegang pada warisan budaya seperti Pesta Kaamatan, Tarian Sayau Tatana, dan adat resam tradisional mereka. 

Kegayan

Suku Kagayan di Sabah

Suku Kagayan merupakan salah satu etnik kecil yang terdapat di Sabah, khususnya di kawasan pesisir timur negeri ini, seperti di sekitar Pulau Sebatik, Tawau, dan Lahad Datu. Mereka dipercayai berasal dari Kepulauan Sulu dan mempunyai pertalian rapat dengan etnik Bajau, Suluk, dan masyarakat di selatan Filipina.

1. Asal-Usul dan Sejarah

• Suku Kagayan dipercayai berasal dari Kepulauan Cagayan di Filipina Selatan.
• Mereka telah berhijrah ke Sabah sejak ratusan tahun dahulu, khususnya ke kawasan pantai timur Sabah, disebabkan faktor perdagangan, perkahwinan, dan hubungan politik antara Kesultanan Sulu dan Borneo.
• Kebanyakan masyarakat Kagayan menetap di kawasan pesisir dan pulau-pulau kecil kerana mereka terkenal sebagai nelayan dan pelaut yang mahir.

2. Bahasa

• Bahasa Kagayan mempunyai banyak persamaan dengan Bahasa Tausug (Suluk) serta dipengaruhi oleh bahasa Bajau dan Melayu Sabah.
• Walaupun generasi tua masih boleh bertutur dalam dialek asli mereka, banyak generasi muda kini lebih fasih dalam Bahasa Melayu Sabah.

3. Adat dan Budaya

• Budaya mereka banyak dipengaruhi oleh tradisi masyarakat maritim seperti Bajau dan Suluk.
• Mereka terkenal dalam pembuatan perahu, menangkap ikan, dan kehidupan yang berkaitan dengan laut.
• Seperti masyarakat Suluk dan Bajau, mereka juga mempunyai tradisi pesta laut dan tarian tradisional yang unik.

4. Kepercayaan dan Agama

• Masyarakat Kagayan majoritinya beragama Islam, hasil pengaruh Kesultanan Sulu yang kuat dalam sejarah mereka.
• Mereka masih mengekalkan beberapa kepercayaan lama berkaitan alam semula jadi dan laut, yang diwarisi turun-temurun.

5. Gaya Hidup Moden

• Hari ini, masyarakat Kagayan di Sabah banyak yang sudah berasimilasi dengan masyarakat Melayu Sabah, Bajau, dan Suluk.
• Mereka masih mengekalkan aktiviti ekonomi utama mereka dalam perikanan, pertanian, dan perniagaan kecil-kecilan.
• Ramai generasi muda telah berpindah ke bandar untuk mencari pekerjaan dalam sektor moden seperti perkhidmatan dan kerajaan.

Kesimpulan

Suku Kagayan adalah salah satu etnik minoriti di Sabah yang mempunyai sejarah panjang sebagai masyarakat maritim. Walaupun semakin ramai yang mengadaptasi gaya hidup moden, mereka tetap mengekalkan warisan budaya yang unik, khususnya dalam bahasa, adat resam, dan kehidupan yang berkaitan dengan laut. 

Rungus

Suku Kaum Rungus di Sabah

Suku Rungus adalah salah satu sub-etnik Kadazandusun yang tinggal di kawasan utara Sabah, terutama di Kudat, Matunggong, Pitas, dan Kota Marudu. Mereka terkenal dengan keunikan adat, budaya, seni kraf tangan, dan kepercayaan tradisional yang masih diamalkan hingga kini.

1. Asal-Usul & Sejarah

• Suku Rungus berasal daripada kumpulan etnik Dusun yang telah lama menetap di bahagian utara Sabah.
• Mereka dahulu dikenali sebagai masyarakat petani dan pemburu, tetapi kini telah berkembang dalam pelbagai bidang seperti perniagaan dan pendidikan.
• Walaupun sebahagian besar mereka beragama Kristian, masih ada unsur kepercayaan tradisional yang diwarisi daripada nenek moyang mereka.

2. Bahasa

• Masyarakat Rungus bertutur dalam Bahasa Rungus, yang merupakan salah satu dialek Dusunik.
• Bahasa ini masih digunakan dalam kehidupan seharian, terutama dalam keluarga dan komuniti luar bandar.

3. Adat & Kepercayaan

Perkahwinan

• Perkahwinan dalam masyarakat Rungus melibatkan adat seperti "Monongoi" (merisik) dan "Mamanang" (meminang).
• Majlis perkahwinan biasanya diraikan dengan tarian, muzik kulintangan, serta upacara khas untuk memastikan kesejahteraan pasangan.

Kepercayaan Tradisional

• Sebelum kedatangan agama Kristian, masyarakat Rungus mempercayai roh nenek moyang dan mengamalkan ritual bobolizan (pendeta wanita yang mengadakan upacara keagamaan).
• Mereka juga mempercayai "tondu" (roh penjaga) yang dipercayai melindungi kampung dan keluarga.

4. Pakaian Tradisional

Wanita Rungus

• Memakai "Sinuangga", sejenis baju hitam yang ketat dan dihiasi manik-manik berwarna-warni.
• Memakai "Himpogot" (gelang tembaga) di lengan dan pinggang, yang melambangkan status sosial wanita Rungus.
• Skirt labuh dikenali sebagai "Tapi" serta hiasan kepala yang diperbuat daripada manik dan bulu burung.

Lelaki Rungus

• Memakai "Baju Badu" yang berwarna hitam dan dihiasi sulaman khas.
• Seluar panjang dan ikat kepala dikenali sebagai "Sigal".

5. Kesenian & Budaya

Tarian Tradisional

• Tarian Mongigol Sumundai – tarian khas yang dilakukan oleh wanita dalam majlis perkahwinan dan perayaan.
• Tarian Mongunatip – tarian yang menggunakan buluh, hampir menyerupai tarian Magunatip suku Murut.

Muzik Tradisional

• Kulintangan – alat muzik tradisional yang terdiri daripada gong kecil yang disusun dalam satu set.
• Sundatang – alat muzik bertali yang menyerupai gitar tradisional.
• Tongkungon – sejenis alat muzik kayu yang dimainkan dengan cara dipetik.

6. Rumah Panjang Rungus

• Masyarakat Rungus terkenal dengan rumah panjang mereka yang unik, dipanggil "Vinatang".
• Rumah ini diperbuat daripada kayu dan buluh serta boleh menempatkan beberapa keluarga dalam satu bangunan.
• Setiap unit dalam rumah panjang dikenali sebagai "Tangon", dan setiap keluarga mempunyai bilik sendiri.

7. Kehidupan Moden Masyarakat Rungus

• Kini, ramai masyarakat Rungus telah berhijrah ke bandar untuk bekerja dalam pelbagai sektor seperti kerajaan, swasta, dan perniagaan.
• Namun, mereka masih mengekalkan warisan budaya mereka melalui festival kebudayaan, kraf tangan (terutama pembuatan manik), dan pelancongan budaya.
• Pesta Magahau, yang disambut setiap tahun, adalah perayaan utama masyarakat Rungus untuk menghormati roh nenek moyang dan merayakan hasil tuaian.

Kesimpulan

Suku Rungus merupakan salah satu etnik Sabah yang kaya dengan budaya, adat resam, dan seni kraf yang masih dipelihara hingga kini. Walaupun masyarakat Rungus semakin moden, mereka tetap berbangga dengan identiti mereka dan terus mengekalkan tradisi nenek moyang mereka.

Sebab utama masyarakat Rungus tidak mengaku sebagai suku Dusun adalah kerana faktor identiti etnik, sejarah, dan bahasa mereka yang berbeza. Berikut adalah beberapa faktor utama yang menyebabkan perbezaan ini:

1. Identiti dan Nama Etnik

• Orang Rungus lebih suka dikenali sebagai "Rungus" berbanding Dusun, kerana mereka mempunyai budaya, adat resam, dan bahasa yang unik.
• Istilah "Dusun" sering dikaitkan dengan suku kaum di kawasan pedalaman Sabah, sedangkan Rungus lebih banyak tinggal di bahagian utara Sabah seperti Kudat, Matunggong, Pitas, dan Kota Marudu.
• Mereka beranggapan bahawa mereka adalah satu kumpulan yang berbeza dari segi sosial dan budaya, walaupun terdapat persamaan dengan suku Dusun yang lain.

2. Perbezaan Bahasa

• Bahasa Rungus walaupun berasal dari rumpun Dusunik, mempunyai dialek dan perbendaharaan kata yang berbeza daripada bahasa Dusun yang dituturkan di Penampang, Tambunan, atau Ranau.
• Masyarakat Rungus lebih selesa menggunakan bahasa mereka sendiri tanpa dikaitkan dengan bahasa Dusun lain.
• Sebagai contoh, beberapa perkataan dalam bahasa Rungus tidak digunakan dalam bahasa Dusun yang lain, dan sebutan juga sangat berbeza.

3. Sejarah dan Asal-Usul

• Orang Rungus dipercayai mempunyai sejarah migrasi dan perkembangan budaya yang berbeza daripada suku Dusun yang lain.
• Terdapat teori bahawa masyarakat Rungus mempunyai pengaruh budaya yang lebih dekat dengan suku kaum di bahagian utara Borneo, seperti masyarakat Dayak di Kalimantan dan Filipina Selatan.
• Oleh itu, mereka melihat diri mereka sebagai entiti tersendiri yang tidak termasuk dalam kelompok Dusun.

4. Budaya dan Adat Resam yang Unik

• Walaupun banyak persamaan dengan kaum Dusun lain, masyarakat Rungus mempunyai beberapa adat yang berbeza, contohnya:
  • Rumah panjang tradisional mereka dipanggil "Vinatang", berbeza dengan rumah panjang masyarakat Dusun atau Murut.
  • Pakaian tradisional wanita Rungus yang dihiasi manik-manik berwarna-warni sangat berbeza daripada pakaian Dusun dari Penampang atau Ranau.
  • Sistem sosial dan adat perkahwinan mereka juga mempunyai kelainan yang tersendiri.

5. Faktor Sosial dan Politik

• Pada masa lalu, istilah "Kadazan" dan "Dusun" sering menjadi isu politik dan identiti, terutama dalam usaha menyatukan kumpulan etnik di Sabah.
• Orang Rungus tidak mahu kehilangan identiti mereka dengan dimasukkan ke dalam kategori Dusun.
• Oleh itu, mereka lebih suka dikenali sebagai Rungus tanpa digabungkan dalam kumpulan etnik Dusun.

Kesimpulan

Walaupun suku Rungus berkongsi beberapa ciri budaya dengan suku Dusun, mereka lebih memilih untuk mengekalkan identiti mereka sebagai etnik tersendiri kerana faktor sejarah, bahasa, dan adat resam mereka yang unik.

Namun begitu, dari segi rumpun etnik, Rungus masih tergolong dalam keluarga besar Kadazandusun. Keputusan untuk tidak mengakui diri sebagai Dusun adalah lebih kepada isu identiti dan keunikan budaya mereka. 

Tidung

Suku Tidung di Sabah

Suku Tidung adalah salah satu etnik pribumi yang terdapat di Sabah, terutamanya di bahagian timur negeri ini, seperti di Tawau, Sandakan, Lahad Datu, dan Kalabakan. Mereka juga ditemui di Kalimantan, Indonesia, dan sebahagian kecil di Filipina. Suku ini merupakan sebahagian daripada rumpun Dayak dan mempunyai budaya yang unik, menggabungkan elemen Melayu dan Dayak.

1. Asal-Usul & Sejarah

• Suku Tidung dipercayai berasal dari Kepulauan Borneo dan tergolong dalam kumpulan Dayak yang telah mengalami pengaruh Islamisasi sejak abad ke-15.
• Dahulunya, mereka merupakan masyarakat maritim yang terkenal sebagai nelayan dan pedagang.
• Nama "Tidung" bermaksud "gunung" atau "tanah tinggi", yang merujuk kepada tempat asal nenek moyang mereka.

2. Bahasa

• Masyarakat Tidung bertutur dalam Bahasa Tidung, yang tergolong dalam cabang bahasa Austronesia.
• Walau bagaimanapun, ramai suku Tidung di Sabah kini menggunakan Bahasa Melayu Sabah sebagai bahasa utama dalam komunikasi harian.

3. Adat & Tradisi

Perkahwinan

• Perkahwinan dalam masyarakat Tidung sering disertai dengan adat istiadat seperti berian (mas kahwin), yang melambangkan kesungguhan pihak lelaki untuk memperisterikan wanita pilihannya.
• Majlis perkahwinan biasanya diraikan dengan tarian dan muzik tradisional.

Upacara & Kepercayaan

• Kebanyakan suku Tidung di Sabah beragama Islam, tetapi sebelum kedatangan Islam, mereka mengamalkan kepercayaan animisme.
• Masih terdapat beberapa adat lama yang diamalkan dalam kehidupan harian, seperti upacara menolak bala dan majlis kesyukuran selepas musim menuai.

4. Pakaian Tradisional

• Lelaki biasanya memakai baju longgar dengan seluar panjang, lengkap dengan kain sarung dan tanjak (ikat kepala).
• Wanita pula mengenakan baju kurung labuh yang dihiasi dengan motif tradisional.

5. Kesenian & Kebudayaan

Tarian Tradisional

• Tarian Jepen Tidung – tarian yang berasal dari pengaruh budaya Melayu, sering dipersembahkan dalam majlis keramaian.
• Tarian Limbai – sejenis tarian lemah gemalai yang dilakukan oleh wanita Tidung.

Muzik & Alat Tradisional

• Gendang Tidung – digunakan dalam persembahan muzik tradisional.
• Kulintangan – alat muzik bertali yang sering dimainkan dalam acara kebudayaan.
• Seruling Buluh – alat muzik tiupan yang diperbuat daripada buluh.

6. Kehidupan Moden

• Hari ini, masyarakat Tidung banyak terlibat dalam bidang perikanan, pertanian, dan perniagaan.
• Ramai juga yang bekerja dalam sektor kerajaan dan swasta, terutamanya di bandar-bandar seperti Tawau dan Sandakan.
• Walaupun semakin moden, mereka tetap berusaha mengekalkan identiti budaya mereka melalui perayaan dan aktiviti kebudayaan.

Kesimpulan

Suku Tidung merupakan salah satu etnik unik di Sabah yang mempunyai warisan budaya tersendiri. Walaupun mereka telah mengalami pengaruh luar seperti Islamisasi dan modenisasi, mereka masih berusaha mengekalkan adat dan tradisi mereka.

Minokok

Suku Minokok di Sabah

Suku Minokok adalah salah satu kumpulan etnik kecil yang terdapat di Sabah dan merupakan sebahagian daripada rumpun Kadazandusun. Walaupun jumlah mereka tidak sebesar suku utama seperti Kadazan, Dusun, atau Murut, mereka mempunyai bahasa, adat, dan budaya yang unik.

1. Asal-Usul & Sejarah

• Suku Minokok dipercayai berasal dari kawasan pedalaman Sabah dan menetap di sekitar daerah Tongod, Kinabatangan, dan Beluran.
• Mereka merupakan masyarakat yang dahulunya bergantung kepada pertanian, perburuan, dan aktiviti hutan untuk kelangsungan hidup.

2. Bahasa

• Bahasa utama yang digunakan oleh suku Minokok dikenali sebagai Bahasa Minokok, yang merupakan sebahagian daripada kumpulan bahasa Dusunik.
• Walau bagaimanapun, ramai daripada mereka kini fasih dalam Bahasa Melayu Sabah kerana pergaulan dengan suku lain.

3. Adat & Tradisi

Suku Minokok masih mengekalkan beberapa adat tradisi mereka, termasuk:

Perkahwinan & Kekeluargaan

• Perkahwinan dalam masyarakat Minokok biasanya dirancang oleh keluarga dan diiringi oleh adat istiadat yang diwarisi turun-temurun.
• Mas kawin (hantaran kahwin) sering dibayar dalam bentuk barang berharga seperti gong atau hasil tanaman.

Kepercayaan & Upacara

• Sebelum kedatangan agama Kristian dan Islam, mereka mengamalkan kepercayaan animisme, yang melibatkan penyembahan roh nenek moyang dan alam semula jadi.
• Kini, ramai dalam komuniti ini telah menganut agama Kristian dan Islam, namun sesetengah adat lama masih diamalkan dalam kehidupan seharian.

4. Pakaian Tradisional

• Pakaian tradisional suku Minokok menyerupai pakaian Kadazandusun tetapi mempunyai motif dan corak yang tersendiri.
• Wanita biasanya memakai pakaian hitam bersulam benang emas, sementara lelaki memakai pakaian tradisional lengkap dengan ikat kepala.

5. Kesenian & Kebudayaan

Muzik & Alat Tradisional

• Masyarakat Minokok turut menggunakan gong, kulintangan, dan seruling buluh dalam muzik tradisional mereka.
• Muzik tradisional biasanya dimainkan dalam acara keagamaan dan sosial.

Tarian Tradisional

• Walaupun tidak banyak didokumentasikan, suku Minokok mempunyai tarian tradisional yang sering dipersembahkan dalam majlis keramaian dan perayaan khas.
• Sumazau versi Minokok adalah antara tarian yang sering dipersembahkan.

6. Kehidupan Moden & Cabaran

• Ramai generasi muda Minokok kini terlibat dalam pelbagai sektor pekerjaan seperti perniagaan, pendidikan, dan pentadbiran.
• Bahasa dan budaya Minokok berdepan cabaran kerana perkahwinan campur dan pergaulan dengan suku lain menyebabkan generasi muda kurang bertutur dalam bahasa ibunda mereka.
• Terdapat usaha untuk mendokumentasikan dan memelihara budaya serta bahasa Minokok agar tidak pupus.

Kesimpulan

Suku Minokok adalah antara etnik kecil yang masih wujud di Sabah dengan identiti tersendiri. Walaupun semakin moden, mereka masih mengekalkan beberapa tradisi unik yang menjadi warisan turun-temurun.

Jika anda ingin mengetahui lebih lanjut tentang suku Minokok, beritahu saya! 😊